Thị trường chứng khoán Việt Nam: Cơ hội và việc làm

Nội dung text: Thị trường chứng khoán Việt Nam: Cơ hội và việc làm

1. THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM: CƠ HỘI VÀ VIỆC LÀM PGS, TS. Lê Hoàng Nga1, Đào Thị Thương 2 1. Trường Đại học Thành Đông 2. HVCH Quản lý kinh tế khóa 3, Trường Đại học Thành Đông TÓM TẮT Thị trường chúng khoán (TTCK) Việt Nam được kiến tạo bởi bàn tay hữu hình của nhà nước trong nền kinh tế chuyển dổi, chính thức hoạt động vào ngày 28/7/2000. Trải qua hơn 20 năm xây dựng và phát triển, thị trường chứng khoán Việt Nam có nhiều điểm đột phá và nâng cao rõ rệt về chất. Với cơ cấu thị trường sơ cấp và thứ cấp, TTCK hứa hẹn nhiều cơ hội việc làm, nhất là thanh niên được đào tạo bài bản. Từ khóa: Thị trường chứng khoán, việc làm. ABSTRACT Stock market in Vietnam, created by the visible hand of the state in the transition economy, has officially operated since July 28, 2000. Over the past 20 years of establishment and development, the Vietnamese stock market has had many breakthroughs and markedly improved quality. With the structure of the primary and secondary market, the stock market promises many job opportunities, especially trained young people. Keywords: Stock market, jobs 1. Giới thiệu khối đào tạo mà thị trường đòi hỏi như tài Thị trường chứng khoán (TTCK) là chính, ngân hàng, kiểm toán, kế toán, luật, thị trường cao cấp nhất của nền kinh tế thị công nghệ thông tin. Bên cạnh đó, họ phải trường, thu hút sự quan tâm của toàn xã đủ giấy phép/chứng chỉ hành nghề được hội với kênh đầu tư trung và dài hạn to pháp luật công nhận, do cơ quan quản lý lớn, khả năng tìm kiếm lợi nhuận hấp dẫn. cấp chứng nhận. Các giấy phép/chứng chỉ Xuất phát từ bản chất của thị trường này, hành nghề này không thời hạn, nhưng chỉ đội ngũ người lao động làm việc tại đây có hiệu lực khi người lao động đang làm cũng phải đáp ứng được các yêu cầu cao việc tại các công ty chứng khoán, công ty về chuyên môn, về đạo đức nghề nghiệp quản lý quỹ, công ty đầu tư chứng khoán. và đa phần là lứa tuổi trẻ. Về yêu cầu, họ 2. Cơ sở lý thuyết phải đáp ứng năng lực dân sự và năng lực pháp lý, phải có bằng cử nhân thuộc các
2. Trên TTCK có rất nhiều vị trí việc + Các công ty chứng khoán, công ty làm, thuộc cả cơ quan quản lý nhà nước quản lý quỹ: lẫn các thành viên thị trường, các doanh Đây là các công ty cổ phần, TNHH nghiệp có liên quan. hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, Luật - Tại cơ quan quản lý nhà nước Chứng khoán, Luật Lao động trong lĩnh (UBCKNN): Hiện có hơn 300 công chức vực chứng khoán. Có nhiều vị trí việc làm làm việc tại các Vụ chức năng (quản lý ở khối Front – office (dịch vụ khách hàng, quỹ, nghiên cứu thị trường, giám sát công môi giới, tư vấn tài chính, tư vấn niêm yết, ty đại chúng, giám sát chào bán, thanh tra, tư vấn phát hành, ký quỹ, tự doanh ), quan hệ quốc tế, tài vụ- quản trị, CNTT, khối Back office (pháp chế, nghiên cứu và quản lý kinh doanh ). Điều kiện tuyển phát triển, phân tích- thông tin thị trường, dụng theo Luật Cán bộ công chức 2008, sửa IT, kế toán- thanh toán- kiểm soát nội bộ, đổi năm 2019, trong đó chú trọng bằng giỏi tổng hợp-hành chính-nhân sự ). Tùy và xuất sắc, tiếng Anh. công ty mà còn có thể có thêm văn phòng - Tại các thành viên thị trường: đại lý, văn phòng đại điện, chi nhánh trong và ngoài nước, các phòng khác như + Sở giao dịch chứng khóan, Trung dịch vụ ngân hàng - bảo hiểm đối với các tâm lưu ký chứng khoán: công ty theo mô hình ngân hàng đầu tư. Đây là doanh nghiệp hoạt động theo Điều kiện xét tuyển linh hoạt theo yêu cầu mô hình Công ty TNHH MTV do Nhà của công ty trong từng thời kỳ. Đây là nơi nước (đại diện là Bộ Tài chính) làm chủ “thử việc” tốt cho sinh viên mới ra trường sở hữu 100% vốn. Tại các tổ chức này có trong việc tìm hiểu thị trường, tiếp cận nhiều phòng như phòng giám sát giao thực tế, học hỏi kỹ năng nghề nghiệp, tạo dịch, quản lý niêm yết, quản lý thành viên, dựng quan hệ IT, thông tin thị trường, đăng ký-lưu ký- Tại các công ty này có người hành thanh toán bù trừ. Cơ chế xét tuyển và nghề chứng khoán, đây là loại hình lao tuyển dụng lao động được thực hiện theo động đặc thù của TTCK, đáp ứng các tiêu Luật Doanh nghiệp, Luật Viên chức, Luật chuẩn hành nghề theo Luật Chứng khoán Lao động. Có định biên theo quy định của và Quyết định số 197/2017-BTC v/v quy Bộ Tài chính và UBCKNN. Nguồn nhân định người hành nghề chứng khoán. lực tương đối linh hoạt theo yêu cầu của Sở và VSD, đồng thời theo nhu cầu của + Tại khối hỗ trợ thị trường người lao động.
3. Khối công ty phụ trợ cho TTCK rất nhân lực chất lượng cao trong ngành đa dạng và đông đảo (các công ty kế toán, chứng khoán. công ty kiểm toán, công ty luật - công - Các công ty niêm yết chứng, công ty thẩm định giá, công ty tư Là các công ty cổ phần, cơ cấu tổ vấn, công ty công nghệ thông tin ), các chức của các công ty này được tổ chức công ty chuyên về cung cấp thông tin theo Luật Doanh nghiệp. Có nhiều vị trí (phân tích thị trường, báo cáo tài việc làm được thiết kế ở đây, ví dụ: thư ký chính ), tổ chức đấu thầu, đại lý bảo lãnh công ty, thư ký Hội đồng quản trị, hoạt phát hành. Là các công ty cổ phần, TNHH động của khối PR, IR, quan hệ cổ hoặc tư nhân, các công ty này rất linh hoạt đông hoặc quản trị nhân lực, lập kế trong tuyển dụng và sử dụng lao động với hoạch, quản trị rủi ro tác nghiệp theo các yêu cầu về chứng chỉ nghề nghiệp quy định của IOSCO và OECD mà Luật theo các bộ luật chuyên ngành quy định. Doanh nghiệp năm 2020 đã thể hiện. Đây Ngoài ra còn có các hiệp hội trong là những hoạt động đa dang và mới mẻ ngành chứng khoán như VAFI, Hiệp hội của thị trường lao động. thị trường trái phiếu doanh nghiệp, Hiệp Như vậy, TTCK đã tạo ra nhiều vị hội các nhà kinh doanh chứng trí việc làm chuyên môn tại các công ty khoán ) thường xuyên hoạt động, chứng khoán, công ty quản lý quỹ, công mang tiếng nói của thị trường tới các nhà ty đầu tư chứng khoán và các doanh quản lý. Đây là các tổ chức tự quản, không nghiệp liên quan. Với hơn 20 năm phát thuộc khối quản lý nhà nước, hoạt động triển, hàng vạn người đã tham gia làm theo nhiệm vụ và quyền hạn riêng, kinh việc tại thị trường này với việc xét tuyển phí đa phần từ nguồn phí của các thành lao động. TTCK Việt Nam đã chứng kiến viên. Nguồn lao động ở đây cũng rất linh các làn sóng gia nhập - làm việc - luân hoạt về số lượng và chất lượng. chuyển - bỏ việc liên tục, tạo ra thử Một loại công ty rất được chú trọng thách và cơ hội cho người lao động. trên thị trường trái phiếu là các công ty xếp hạng tín nhiệm. Chính phủ đã ban hành Nghị định số 84/2014-CP về dịch vụ xếp hạng tín nhiệm ở Việt Nam, các hoạt 3. Phương pháp nghiên cứu động để tiến tới thành lập tổ chức này Bài viết sử dụng phương pháp đang diễn ra. Đây cũng là một nơi sử dụng nghiên cứu tổng hợp từ kết quả hoạt động
4. thực tiễn của thị trường chứng khoán Việt thức nhà đầu tư chiến lược, quỹ đầu tư và Nam trong những năm gần đây được công đầu tư trên SGDCK bố công khai, các bài báo tại các hội thảo - Các sản phẩm mới được kỳ vọng ra chuyên ngành về TTCK. Bên cạnh đó, bài đời và phát triển (giao dịch T+0, bán viết sử dụng phương pháp phân tích với chứng khoán chờ về tài khoản, quyền cách nhìn của chuyên gia độc lập để tham chọn mua và bán với cổ phiếu, sản phẩm góp về các vấn đề mang tính chuyên môn CW tạo thanh khoản và giải quyết khó trong việc tạo việc làm trên TTCK ở Việt khăn về room với nhà đầu tư nước Nam hiện nay. ngoài Các sản phẩm phục vụ nhu cầu 4. Bàn luận kết quả nghiên cứu quản lý tài chính cá nhân cũng sẽ được Cơ hội: TTCK Việt Nam có nhiều chú trọng, tạo cơ hội phát triển dịch vụ cơ hội phát triển từ sau năm 2021: cho các công ty chứng khoán cũng như nhà đầu tư cá nhân. - Luật Chứng khoán 2019 có hiệu lực từ thàng 1/2021 với các văn bản dưới luật - Áp dụng kinh tế số trên TTCK: tạo nhiều thay đổi trên TTCK, về mô hình chuyển đổi sang kinh tế số là chìa khóa để tổ chức (sáp nhập HOSE và HNX thành các doanh nghiệp và TTCK vượt bão SGDCK Việt Nam, thành lập Tổng công COVID-19. Đây là bước ngoặt tạo điều ty lưu ký và bù trừ trên cơ sở VSD ), về kiện cho TTCK phát triển. các quy định mới đối với các thành viên - Tính toàn vẹn của TTCK Việt Nam thị trường, các yêu cầu về quản trị công ngày càng hiện thực với SGDCK Việt ty Hệ thống thể chế pháp lý ngày càng Nam dần kết nối với các SGDCK khác, hoàn thiện, bảo đảm cho hoạt động giao Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng dịch, vận hành và quản lý thị trường thông khoán, các sàn giao dịch cổ phiếu - trái suốt, công khai. phiếu - chứng khoán phái sinh, các tổ - Hội nhập quốc tế trong lĩnh vực chức phụ trợ, các thành viên thị trường chứng khoán theo các cam kết đã ký kết được tái cấu trúc theo lộ trình, sự hiện (MMOU, lộ trình của CPTPP, EVFTA có diện của nhà đầu tư nước ngoài gia tăng hiệu lực từ 1/8/2020 ). Với lộ trình giảm Thành tựu: Đến năm 2020, vượt 99% dòng thuế theo EVFTA, dòng vốn qua dịch bệnh Covid-19, TTCK Việt Nam đầu tư gián tiếp nước ngoài hứa hẹn vào có nhiều thành tưu: TTCK Việt Nam sẽ gia tăng dưới hình - Mức vốn hóa thị trường cổ phiếu tăng mạnh, năm 2016 đạt 43,2% GDP;
5. 2017:66% GDP; 2018: 71,6% GDP, quỹ quản lý khoảng 10 nghìn tỷ đồng/200 2019: 72,2% GDP, tháng 6/2020 đạt nghìn tỷ USD của TTCK Việt Nam 66,8% GDP (4.384 nghìn tỷ đồng), tốc độ (khoảng 5%), đây là con số còn khá khiêm tăng trưởng bình quân hàng năm đạt 20% tốn của 47 công ty quản lý quỹ. trong vòng 10 năm qua. Có 748 công ty - Thị trường chứng khoán phái sinh niêm yết trên HOSE và HNX, 903 mã cổ qua 3 năm hoạt động (từ năm 2017) có phiếu đăng ký giao dịch trên thị trường hơn 146.000 tài khoản, số lượng hợp đồng UPCoM, 43 mã trái phiếu, 3 chứng chỉ mở (OI) là 35.025 hợp đồng (ngày quỹ, 4 ETF, 63 loại chứng quyền có bảo 7/10/2020), thanh khoản đạt 165.000 hợp đảm, 4 mã chứng khoán phái sinh 74/83 đồng/phiên trong 6 tháng đầu năm 2020 công ty chứng khoán thành viên HÓE với với 2 sẩn phẩm là hợp đồng tương lai trên khoảng 2,5 triệu tài khoản (15,4 nghìn tài chỉ số VN30 và hợp đồng tương lai trái khoản của nhà đầu tư có tổ chức, 33,8 phiếu chính phủ kỳ hạn 05 năm. nghìn tài khoản của nhà đầu tư nước ngoài) vào tháng 6/2020. Ngành quản lý 64.20% 64.60% 72% 2018 Cung ứng vốn từ TCTD 76.20% 75.50% 2017 76.70% 2016 35.80% 35.40% 2015 Cung ứng vốn từ TT vốn 28% 23.80% 2014 24.50% 23.30% 2013 000% 020% 040% 060% 080% 100% . Bảng 1. Tỷ trọng cung ứng vốn cho nền kinh tế (%) (Nguồn: UBGSTC, UBCKNN) Thị trường trái phiếu doanh nghiệp năm 2020, tương ứng 33% cùng kỳ năm Việt Nam chiếm 10% GDP vào cuối năm ngoài. Tuy nhiên quy mô thị trường này 2019, năm 2019 thị trường TPDN có sự còn nhỏ so với các phần khác của thị tăng trưởng vượt bậc, đạt 246.771 tỷ trường vốn như thị trường trái phiếu chính đồng, tăng 9,9 % so với cuối năm 2018, phù (27,25% GDP năm 2018), thị trường dư nợ 10,93% GDP năm 2019, 156.000 tỷ cổ phiếu (71,9% GDP năm 2018), so với đồng trái phiếu phát hành vào 6 tháng đầu kênh ngân hàng (dư nợ tín dụng năm 2018
6. đạt 131% GDP) và so với các nước khác 5.1. Với yêu cầu của nghề chứng trong khu vực (20-60% GDP). Dưới tác khoán, người lao động đòi hỏi phải có quá động của Nghị định 81/2020/NĐ-CP ngày trình nỗ lực lâu dài và chuyên tâm. Hiện 9/7/2020 sửa đổi, bổ sung một điều của nay hệ thống đào tạo kiến thức chứng Nghị đinh số 163/2018/NĐ-CP ngày khoán phái sinh ở Việt Nam bao gồm: 4/12/2018 v/v “phát hành trái phiếu doanh - Trung tâm nghiên cứu khoa học nghiệp”, thị trường này sẽ dần được kiểm và đào tạo chứng khoán (SRTC) thuộc Ủy soát. ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN): Thị trường trái phiếu Chính phủ có Đây là nơi đào tạo và cấp chứng chỉ hành quy mô thị trường ngày 31/12/2019 đạt nghề chứng khoán duy nhất và là nơi đào 1,15 triệu tỷ đồng, tương đương 25,1% tạo đầu tiên, duy nhất về cấp chứng chỉ GDP năm 2019, tốc độ tăng trưởng binh hành nghề chứng khoán ở Việt Nam. quân 27% năm trong thập kỷ vừa qua. Các - Các cơ sở đào tạo thuộc Bộ Giáo tổ chức tín dụng nắm khoảng 40% lượng dục và Đào tạo quản lý: Kiến thức về trái phiếu, còn lại do các quỹ đầu tư nắm chứng khoán và thị trường chứng khoán giữ. Thị trường có 492 mã TPCP niêm yết nằm trong các môn học bắt buộc tại các với giá trị niêm yết 1.172 nghìn tỷ đồng trường thuộc khối kinh tế từ bậc cử nhân, (khoảng 19,3 GDP năm 2019), thanh thạc sỹ và tiến sĩ. Đó là các môn học như khoản mức bình quân /phiên đạt 9.951 tỷ Tài chính quốc tế, Thị trường tài chính và đồng vào tháng 6/2020 (tăng 8,1% so với các định chế tài chính, Thị trường chứng cuối năm 2019). khoán, Kinh doanh chứng khoán, Định - TTCK Việt Nam đã huy động được giá các sản phẩm tài chính, Phân tích đầu trên 2,7 triệu tỷ đồng vốn cho đầu tư phát tư chứng khoán, Các công cụ tài chính triển (2005-5/2020), được tổ chức xếp - Các trung tâm đào tạo của các sở hạng FTSE Rusel và MSCI đưa vào danh giao dịch chứng khoán, các thành viên thị sách xem xét từ thị trường cận biên lên thị trường, các hiệp hội ngành tài chính - trường mới nổi trong kỳ review 6/2019. ngân hàng, các tổ chức quốc tế trong quá Việt Nam vẫn phải chờ đến kỳ đánh gía trình cập nhật, bồi dưỡng kiến thức, tập thường niên tháng 9/2021 để được đánh huấn, đào tạo một số hoạt động của người giá lại do chưa đáp ứng đủ các tiêu chí hành nghề chứng khoán theo quy định của định tính của FTSE và MSCI. UBCKNN. 5. Giải pháp
7. - Đào tạo cán bộ chuyên môn tại về chứng khoán là kiến thức bắt buộc, các cơ quan quản lý nhà nước để thực hiện chính thống đối với sinh viên, học viên. lập quy và quản lý thị trường. Trong điều kiện đó, nhà trường có thể - Các cơ sở đào tạo chứng khoán thực hiện nhiều hình thức đào tạo/tuyển độc lập, mang tính chất tư nhân, liên sinh như: doanh. - Liên kết đào tạo với SRTC trên cơ Bên cạnh đó, các chứng chỉ hành sở thỏa thuận/ ghi nhớ giữa hai bên về bổ nghề này còn phải hài hòa với các loại sung kiến thức chứng khoán dưới hình giấy phép hành nghề của các nước khác, thức hội thảo/tọa đàm/ câu lạc bộ chứng trước hết là của ASEAN và các nước tiểu khoán cho sinh viên năm cuối. Tại các vùng sông Mekong. Vì vậy, việc đổi mới diễn đàn này, các chuyên gia sẽ cung cấp chương trình đào tạo, thực hiện đào tạo tình hình hoạt động hiện tại của TTCK bằng tiếng Anh là các công việc bắt Việt Nam, các cơ hội việc làm mới, hoặc buộc phải thực hiện tại Trung tâm Nghiên tạo sự liên kết với các công ty chứng cứu khoa học và Đào tạo, Ủy ban Chứng khoán, công ty quản lý quỹ. khoán Nhà nước. - Nhà trường có thể liên kết tuyển 5.2. Cơ hội việc làm cho sinh viên sinh học viên, SRTC thực hiện đào tạo Trường Đại học Thành Đông chuyên môn về chứng khoán và TTCK theo chương trình của UBCKNN, đồng TTCK Việt Nam khởi sắc từ năm thời SRTC tổ chức thi cấp chứng chỉ 2020 cho đến nay. Trong năm 2020, số tài chuyên môn và chứng chỉ hành nghề khoản mới được mở để giao dịch chứng chứng khoán cho các học viên này. Các khoán là hơn 600.000 tài khoản, số lượng chứng chỉ này cho phép các học viên có nhà đầu tư mới tham gia thị trường bằng điều kiện vào làm việc tại các công ty 10 năm trước đó cộng lại. Cơ hội việc làm chứng khoán, công ty quản lý quỹ và trên TTCK vì vậy đang hứa hẹn rất nhiều. các công ty khác hiện đang hoạt động tại Là một trường đại học thuộc Bộ Giáo dục Việt Nam. Số học viên này có thể là sinh và Đào tạo, Trường Đại học Thành Đông viên năm cuối tại trường, có thể là tuyển đào tạo đa ngành. Đào tạo chuyên về lĩnh từ ngoài xã hội, học vào các buổi tối hoặc vực chứng khoán thuộc về đào tạo chuyên cuối tuần. Nội dung cụ thể được thể hiện ngành kinh tế: Tài chính - Ngân hàng, trong các thỏa thuận giữa hai bên. Luật, Quản trị kinh doanh. Tại các trường có đào tạo các chuyên ngành này, đào tạo 6. Kết luận
8. Tóm lại, với tư cách là thị trường tài lĩnh vực chứng khoán, với việc khởi sắc chính cao cấp nhất của thị trường, TTCK đầy ấn tượng của TTCK Việt Nam hiện thu hút nhân lực có chất lượng cao với nay, đội ngũ nhân lực sẽ bắt kịp yêu cầu nhiều cơ hội việc làm. Bài viết này chủ ngày càng cao và phấn đấu trưởng thành yếu đề cập đến vấn đề này ở khía cạnh đào trong môi trường khắc nghiệt, đầy áp lực tạo và việc làm trên TTCK. Hy vọng với nhưng cũng rất vinh dự của ngành chứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế trong khoán trong thời gian tới./. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Báo cáo UBGSTC 2017, 2018 [2]. Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14 ngày 26/11/2019. [3]. Quyết định số 1191/2017/QÐ-TTg, “Lộ trình phát triển thị trường trái phiếu giai đoạn 2017-2020, tầm nhìn đến năm 2030” [4]. Tạp chí Chứng khoán tháng 5,6,7,8,9/2020 [5]. Nghị định số 155/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 về hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Chứng khoán.