Giáo trình Kỹ thuật thông tin số - Chương 1: Giới thiệu chung

Nội dung text: Giáo trình Kỹ thuật thông tin số - Chương 1: Giới thiệu chung

1. Chæång I Chæång 1 Giåïi thiãûu chung Trong cuäüc säúng tæì xa xæa, con ngæåìi luän coï nhu cáöu trao âäøi våïi nhau nhæîng tám tæ, tçnh caím, nhæîng kinh nghiãûm âáúu sinh täön , nghéa laì coï nhu cáöu thäng tin (communication) tæïc trao âäøi tin tæïc våïi nhau. Hiãûn nay chæa coï mäüt âënh nghéa âáöy âuí vaì suïc têch cho khaïi niãûm tin tæïc (information), chuïng ta coï thãø taûm hiãøu âoï laì sæû caím hiãøu cuía con ngæåìi vãö thãú giåïi xung quanh thäng qua sæû tiãúp xuïc våïi noï. Chæång naìy seî giåïi thiãûu mäüt caïch chung nháút vãö nhæîng váún âãö liãn quan âãún thäng tin, giåïi thiãûu så læåüc vãö lëch sæí phaït triãøn cuía thäng tin, tçm hiãøu vãö caïc dëch vuû vaì caïc maûng viãùn thäng khaïc nhau, mä hçnh täøng quaït cuía hãû thäúng thäng tin vaì chæïc nàng cuía cacï kháu chênh trong hãû thäúng thäng tin, âàûc biãût nãu så âäö khäúi chæïc nàng âáöy âuí cuía mäüt hãû thäúng thäng tin säú âãø laìm cå såíö tçm hiãøu caïc chæång tiãúp theo sau. 1.1 Så læåüc vãö lëch sæí thäng tin Baíng sau seî nãu toïm læåüc vãö sæû phaït triãøn cuía lëch sæí thäng tin, bao gäöm nhæîng sæû kiãûn, nhæîng phaït minh quan troüng trong thäng tin. Nàm Sæû kiãûn 3000 tr.CN Ngæåìi Ai Cáûp cäø phaït triãøn hãû thäúng chæî viãút tæåüng hçnh 1500 tr.CN Ngæåìi Do Thaïi & AÍ Ráûp phaït minh kyï tæû alphabet 300 tr.CN Ngæåìi Hindu phaït minh ra säú âãúm 800 Ngæåìi AÍ Ráûp hoaìn thaình hãû thäúng säú viãút 1440 Johannes Gutenberg chãú taûo maïy âaïnh chæî 1622 "Baín tin cháu Áu" phaït haình dæåïi hçnh thæïc baín in 1752 Benjamin Franklin chængï minh seït coï baín cháút âiãûn 1799 Alessandro Volta phaït minh ra pin âiãûn âáöu tiãn 1820 Hans Christian Oersted chæïng minh ràòng doìng âiãûn taûo ra tæì træåìng 1827 George Simon Ohm âæa ra âënh luáût Ohm I = E/R 1831 Michael Faraday khaïm phaï ra ràòng sæû thay âäøi tæì træåìng taûo ra âiãûn træåìng 1834 Carl F. Gauss vaì Ernst H. Weber chãú taûo maïy âiãûn baïo âiãûn tæì 1838 William F. Cooke vaì Sir Charles Wheatstone chãú taûo maïy âiãûn baïo 1839 Joseph Niepace vaì Louis Daguerre phaït minh ra kyî thuáût chuûp aính 1844 Samuel F. B. Morse âãö xuáút thiãút láûp âæåìng dáy âiãûn baïo giæîa Baltimore. MD vaì Washington. DC - 1 -
2. Chæång I 1850 Gustav Robert Kirchhoff âæa ra âënh luáût Kirchhoff I 1858 Thiãút láûp hãû thäúng caïp xuyãn Âaûi Táy Dæång âáöu tiãn vaì bë hoíng sau 26 ngaìy 1864 James C. Maxwell dæû âoaïn coï bæïc xaû âiãûn tæì 1866 Thiãút láûp hãû thäúng caïp xuyãn Âaûi Táy Dæång láön thæï hai 1871 Täø chæïc Hiãûp Häüi Kyî Thuáût Âiãûn Baïo åí Luán Âän 1872 Cäng ty Western Electric âæåüc thaình láûp. Alexander Graham Bell laìm viãûc taûi cäng ty naìy khi nghiãn cæïu phaït minh chiãúc maïy âiãûn thoaûi 1876 Alexander Graham Bell nháûn bàòng phaït minh vãö viãûc phaït minh ra maïy âiãûn thoaûi (ngaìy 7/3/1876) (*) 1877 Thomas A. Edison phaït minh ra maïy haït 1879 Thomas A. Edison phaït minh boïng âeìn âiãûn 1883 Thomas A. Edison khaïm phaï doìng electron trong âæåìng háöm goüi laì "hiãûu æïng Edison", cå såí cuía âeìn tube ngaìy nay 1884 Thaình láûp Viãûn Kyî Thuáût Âiãûn Hoa Kyì (AIEE) 1885 Edward Branly phaït minh sæû taïch soïng radio kãút håüp 1887 Heinrich Hertz kiãøm tra lyï thuyãút cuía Maxwell 1889 George Eastman phaït triãøn film aính thæûc tãú 1889 Viãûn Kyî Thuáût Âiãûn (IEE) thaình láûp tæì Hiãûp Häüi Kyî Thuáût Âiãûn Baïo åí Luán Âän 1894 Oliver Lodge giåïi thiãûu quaï trçnh truyãön khäng dáy qua khoaíng caïch 150 yards 1897 Guglielmo Marconi âàng kyï baín quyãön saïng chãú hãû thäúng âiãûn baïo vä tuyãún 1898 Valdemar Poulsen phaït minh kyî thuáût ghi tæì trãn dáy theïp 1900 Guglielmo Marconi truyãön tên hiãûu vä tuyãún xuyãn Âaûi Táy Dæång láön thæï nháút 1904 John A. Fleming phaït minh ra diode âæåìng háöm 1905 Reginald Fessenden thæûc hiãûn truyãön tiãúng noïi vaì ám nhaûc bàòng radio 1906 Lee de Forest phaït minh sæû khuãúch âaûi bàòng triode âæåìng háöm 1907 Thaình láûp Hiãûp Häüi Âiãûn Baïo Vä Tuyãún 1908 A. A. Campbell-Swinton âãö xuáút y ï tæåíng cå baín vãö truyãön hçnh quaíng baï 1909 Thaình láûp Viãûn Vä Tuyãún - 2 -
3. Chæång I 1912 Viãûn Kyî Thuáût Vä Tuyãún thaình láûp tæì Hiãûp Häüi Âiãûn Baïo Vä Tuyãún vaì Viãûn Vä Tuyãún 1915 Bell System hoaìn thaình hãû thäúng âiãûn thoaûi xuyãn luûc âëa åí Hoa Kyì 1918 Edwin H. Amstrong phaït minh maïy thu âäøi táön 1920 KDKA, Pittsburgh, PA bàõt âáöu phaït thanh quaíng baï 1920 J. R. Carson æïng duûng láúy máùu trong thäng tin 1926 J. L. Baird vaì C. F. Jenkins phaït minh ra truyãön hçnh 1927 Harold Black chãú taûo bäü khuãúch âaûi häöi tiãúp ám taûi phoìng thê nghiãûm Bell 1928 Philo T. Farnsworth âæa ra hãû thäúng truyãön hçnh âiãûn tæí âáöu tiãn 1933 Edwin H. Amstrong phaït minh ra kyî thuáût âiãöu táön FM 1934 Thaình láûp Hiãûp Häüi Thäng Tin Liãn Bang (FCC) 1935 Robert A. Watson-Watt phaït triãøn hãû thäúng radar thæûc tãú âáöu tiãn 1935 Giåïi thiãûu film aính maìu 3 låïp 1936 Táûp Âoaìn Phaït Thanh Truyãön Hçnh Anh (BBC) bàõt âáöu truyãön hçnh quaíng ba ï 1937 Alex Reeves âãö xuáút kyî thuáût âiãöu xung maî PCM 1938 Chester Carlson phaït triãøn kyî thuáût copy ténh âiãûn 1939 R. H. Varian, S. F. Varian, W. C. Hahn vaì G. F. Metcalf phaït minh ra äúng dáùn soïng 1941 John V. Atanasoff phaït minh ra maïy tênh taûi træåìng Âaûi hoüc Bang Iowa 1941 FCC truyãön hçnh quaíng baï åí Hoa Kyì 1945 John W. Mauchly åí Âaûi hoüc Pennsylvania phaït triãøn maïy tênh säú âiãûn tæí ENIAC 1947 Walter H. Brattain, John Bardeen vaì William Shockley chãú taûo transistor åí phoìng thê nghiãûm Bell 1947 Steve O. Rice âæa ra caïch biãøu diãùn thäúng kã cho nhiãùu åí phoìng thê nghiãûm Bell 1948 Claude E. Shannon xuáút baín " Lyï thuyãút thäng tin" 1950 Aïp duûng kyî thuáût gheïp kãnh phán thåìi gian TDM vaìo âiãûn thoaûi 1950 Phaït triãøn âiãûn thoaûi vä tuyãún 1953 Thiãút láûp caïp âiãûn thoaûi xuyãn Âaûi Táy Dæång âáöu tiãn 36 kãnh 1954 J. P. Gordon, H. J. Zeiger vaì C. H. Townes saín xuáút maze (maser) thaình cäng 1955 J. R. Pierce âãö xuáút thäng tin vã û tinh - 3 -
4. Chæång I 1956 Videotape âæåüc sæí duûng láön âáöu båíi Ampex 1957 Liãn Xä phoïng thaình cäng vãû tinh âáöu tiãn Sputnik I 1958 A. L. Schawlow vaì C. H. Townes âæa ra nguyãn lyï laser 1958 Jack Kilby cuía Texas Instrument chãú taûo maûch têch håüp (IC) germani âáöu tiãn 1958 Robert Noyce cuía Fairchild chãú taûo maûch têch håüp (IC) silic âáöu tiãn 1960 Theodore H. Marman saín xuáút laser âáöu tiãn 1961 Hoa Kyì bàõït âáöu truyãön thanh FM stereo 1962 Vãû tinh Telstar I chuyãøn tiãúp tên hiãûu truyãön hçnh giæîa Hoa Kyì vaì Cháu Áu 1963 Thaình láûp Viãûn Kyî Thuáût Âiãûn vaì Âiãûn Tæí (IEEE) 1963-66 ÆÏng duûng maî sæía läùi vaì læåüng tæí hoaï thêch nghi cho thäng tin säú khäng läùi täúc âäü cao 1964 Hãû thäúng chuyãøn maûch âiãûn thoaûi âiãûn tæí (No. 1 ESS) âi vaìo hoaût âäüng 1965 Mariner IV truyãön aính tæì sao Hoaí vãö Traïi âáút 1965 Vãû tinh thäng tin thæång maûi âáöu tiãn Early Bird âi vaìo hoaût âäüng 1966 K. C. Kao vaì G. A. Hockham xuáút baín "Nguyãn lyï thäng tin quang" 1968 Phaït triãøn truyãön hçnh caïp 1971 Táûp âoaìn Intel âæa ra chip vi xæí lyï âáöu tiãn 4004 1972 Motorola âãö xuáút âiãûn thoaûi tãú baìo våïi FCC 1973 Giåïi thiãûu maïy queït (scanner) CAT 1976 Phaït triãøn maïy tênh caï nhán PC 1979 RAM 64 kb måí ra kyí nguyãn cuía VLSI 1980 Bell System phaït triãøn thäng tin såüi quang 1980 Philips vaì Sony saín xuáút âéa compact 1981 Saín xuáút maïy tênh caï nhán IBM 1984 Apple giåïi thiãûu maïy tênh Macintosh 1985 Maïy fax tråí nãn phäø biãún 1989 Motorola giåïi thiãûu âiãûn thoaûi tãú baìo boí tuïi 1990-nay Kyí nguyãn cuía xæí lyï tên hiãûu säú våïi vi xæí lyï, maïy hiãûn soïng säú, traíi phäø, maûng säú liãn kãút âa dëch vuû ISDN, truyãön hçnh phán giaíi cao HDTV, gheïp kãnh quang (*) Ngaìy 7/3/1876, nhaì phaït minh - tiãún sé Alexander Graham âæåüc tàngû bàòng saïng chãú vãö mäüt trong caïc thiãút bë coï yï nghéa nháút trong âåìi säúng chuïng ta, âoï laì maïy âiãûn thoaûi. Äng Bell âaî máút nhiãöu nàm nghiãn cæïu caïch liãn laûc våïi våü. Baì Bell bë âiãúc, nãn äng Bell tçm caïch - 4 -
5. Chæång I chuyãøn âäøi ám thanh thaình mäüt daûng tên hiãûu truyãön thäng khaïc sao cho baì våü coï thãø hiãøu âæåüc låìi noïi cuía äng ta. Do coï mäüt säú kinh nghiãûm vãö âiãûn baïo, åí âoï caïc baín tin âæåüc maî hoïa vaì truyãön qua caïp, Bell quyãút âënh bàõt chæåïc caïch truyãön thäng naìy. Khi aïp duûng nguyãn lyï cå baín laì tên hiãûu truyãön thäng coï thãø chuyãøn âäøi tæì ám thanh thaình âiãûn, äng Bell coï thãø noïi vaìo thiãút bë truyãön thäng, thiãút bë naìy laûi chuyãøn âäøi soïng ám thoaûi thaình nàng læång âiãûn. Sau âoï nàng læåüng âiãûn naìy duìng âãø taûo ra baín tin maî hoïa tæång tæû nhæ baín tin âiãûn baïo. Âiãöu naìy baïo hiãûu mäüt sæû täút laình, nhæng cäng viãcû nghiãn cæïu cuía äng cuìng våïi tråü lyï - tiãún sé Watson âaî traíi qua nhiãöu tháút baûi. Räöi mäüt ngaìy, váûn may âaî âãún. Trong khi âang laìm viãûc mäüt mçnh trong phoìng thê nghiãûm, Bell âaî laìm âäø axit ra baìn laìm viãûc. Axit naìy coï taïc duûng nhæ laì cháút xuïc taïc âãø taûo ra nguäön âiãûn maì sau naìy goüi laì pin. Khäng nháûn thæïc âæåüc sæû viãûc xaíy ra luïc âoï, tiãún sé Bell âaî goüi tiãún sé Watson. Tiãúng goüi cuía äng ta "tiãún sé Watson, vaìo âáy, täi cáön äng" âaî taïc âäüng âãún thiãút bë thê nghiãûm do hai äng chãú taûo træåïc âoï âãø laìm thiãút bë liãn laûc. Ám thanh cuía Bell âaî truyãön qua dáy dáùn âãún phoìng thæï hai nåi Watsonddang laìm viãûc. Nghe tiãúng kãu, Watson chaûy âãún giuïp Bell. Hoü phatï hiãûn ra ràòng nãúu pin âæåüc kãút näúi qua maûch âiãûn (dáy dáùn) trong khi ngæåìi sæí duûng noïi, soïng ám do ngæåìi taûo ra âæåüc truyãön qua âäi dáy dáùn naìy âãún maïy thu tiãúp nháûn doìng âiãûn vaì chuyãøn âäøi nàng læåüng âiãûn tråí laûi thaình ám thanh. Tæì ngaìy âoï, mäüt ngaìy may màõn, sæû ra âåìi cuía nãön cäng nghiãûp måïi âaî bàõt âáöu: maïy âiãûn thoaûi âæåüc phaït minh. Nàm 1877, Bell chaìo haìng baïn bàòng phaït minh cho Western Union Telegraph våïi giaï baïn 100.000 USD. (Pháön naìy trêch chæång I saïch Cáøm nang truyãön thäng thoaûi vaì säú liãûu - NXB Bæu âiãûn thaïng 5/1999) 1.2 Khaïi quaït vãö dëch vuû viãùn thäng vaì maûng viãùn thäng 1.2.1 Dëch vuû viãùn thäng Thäng tin (communications) laì sæû trao âäøi tin tæïc giæîa caïc âäúi tæåüng coï nhu cáöu bàòng mäüt cäng cuû naìo âoï. Viãùn thäng (telecommunications) laì mäüt trong caïc cäng cuû thäng tin. "Viãùn thäng" aïm chè mäüt khoaíng caïch âëa lyï âæåüc bàõc cáöu âãø thæûc hiãûn trao âäøi thäng tin tæì xa maì khäng cáön mäüt sæûû tråü giuïp nhán taûo naìo. Khoaíng caïch naìy haìm yï tæì vaìi inches âãún haìng ngaìn dàûm. Âãø trao âäøi thäng tin tæì xa, ngæåìi ta phaíi xáy dæûng maûng viãùn thäng (telecommunications network). Dëch vuû viãùn thäng (telecommunications services) laì hçnh thaïi trao âäøi thäng tin maì maûng viãùn thäng cung cáp.ú Caïc dëch vuû viãùn thäng ngaìy nay ráút phong phuï vaì âa daûng, phuûc vuû cho nhu cáöu trao âäøi thäng tin ngaìy caìng cao cuía ngæåìi sæï duûng. - 5 -
6. Chæång I Hçnh 1.1 trçnh baìy mäüt säú dëch vuû viãùn thäng cå baín cuìng maûng tæång âæång cung cáúp dëch vuû âoï: Maûng âiãûn thoaûi (telephone network) laì maûng láu âåìi nháút vaì låïn nháút trong caïc loaûi maûng viãùn thäng. Maûng âiãûn thoaûi âæåüc xáy dæûng nãn træåïc hãút laì âãø cung cáúp dëch vuû truyãön ám thoaûi, tuy nhiãn ngaìy nay phaûm vi æïng duûng cuía maûng âiãûn thoaûi ngaìy caìng âæåüc måí räüng: tæì dëch vuû thoaûi truyãön thäúng cho âãún dëch vuû thoaûi di âäüng, truyãön säú liãûu, fax, videotex Dëch vuû thoaûi Truyãön säú liãûu CSPDN Mang âiãn thoai PSPDN Mang Telex Videotex Fax Teletex Telex Hçnh 1.1 Mäüt säú dëch vuû viãùn thäng vaì maûng cung cáúp dëch vuû Maûng telex ra âåìi tæì nhæîng nàm 1930, cung cáúp dëch vuû telex (âiãûn baïo) - gåíi vaì nhánû caïc baín tin âaïnh maïy trãn toaìn thãú giåïi. Hån 1,2 triãûu thuã bao telex âaî âáúu näúi vaìo maûng telex. Theo tiãu chuáøn hiãûn haình, telex laì hãû thäúng thäng tin täúc âäü tháúp 50 bps. Säú læåüng kyï tæû coï thãø truyãön âi ráút haûn chãú bao gäöm caïc kyï tæû in hoa vaì mäüt êt kyï tæû âàûc biãût. Màûc duì váûy, dëch vuû telex váùn âæåüc æa chuäüng khi cáön gåíi âi caïc baín tin ngàõn. Ngaìy nay caïc thuã bao telex coï thãø gåíi caïc baín tin âãún thuã bao teletex nhåì vaìo sæû thám nháûp dãù daìng giæîa caïc maûng khaïc nhau. Maûng säú liãûu chuyãøn maûch kãnh cäng cäüng CSPDN (Circuit Switching Public Data Network) ra âåìi tæì nhæîng nàm 1980 taûi caïc quäúc gia Scandinavia. Säú læåüng thuã bao tàng lãn væåüt träüi trong vaìi nàm gáön âáy. CSPDN âaî läi cuäún âæåüc säú læåüng khaïch haìng ráút låïn gäööm ngán haìng (caïc dëch vuû tæû âäüng trong ngán haìng), cäng ty xàng dáöu (caïc traûm xàng), caïc âaûi lyï du lëch (hãû thäúng âàût veï) Âáy laì maûng hoaìn toaìn säú, âæåüc thiãút kãú cho muûc âêch truyãön säú liãûu våïi bäún täúc âäü laì 600, 2400, 4800 vaì 9600 bps. CSPDN laì maûng chuyãøn maûch kãnh (circuit - switching), nghéa laì ngæåìi gåíi vaì ngæåìi nháûn kãút näúi træûc tiãúp våïi nhau trong suäút thåìi gian truyãön dáùn vaì phaíi hoaût âäüng åí cuìng täúc âäü. Chãú âäü truyãön trong CSPDN laì song cäng (full duplex), nghéa laì säú liãûu truyãön âäöng thåìi theo caí hai hæåïng. Maûng säú liãu chuyãøn maûch goïi cäng cäüng PSPDN (Packet Switching Public Data Network) âæåüc giåïi thiãûu räüng raîi trãn toaìn thãú giåïi tæì giæîa nhæîng nàm 1970. Háöu hãt caïc maûng truyãön säú liãûu trãn thãú giåïi hiãûn nay laì maûng chuyãøn maûch goïi nhæ caïc maûng säú liãûu chuyãøn maûch goïi åí Táy Áu, USA, Canada, Nháût vaì nhiãöu næåïc khaïc. Khaïch haìng laì caïc træåìng âaûi hoüc, viãûn nghiãn cæïu, caïc cäng ty, caïc nhaì kinh doanh Âiãøm háúp dáùn cuía PSPDN laì giuïp khaïch - 6 -
7. Chæång I haìng coï thãø truy cáûp âãún caïc cå såí dæî liãûu räüng låïn trãn toaìn thãú giåïi, trao âäøi thäng tin giæîa caïc maïy tênh våïi giaï caí dãù cháúp nháûn. Trong PSPDN, baín tin âæåüc chia ra thaình caïc goïi tin (packet) vaì âæåüc gåíi âi ngay khi coï mäüt kãút näúi (connection) räùi. Caïc goïi tæì caïc thuã bao khaïc nhau coï thãø truyãön âi trãn cuìng mäüt kãút näúi âån, theo caïch naìy, mäüt vaìi cuäüc goüi coï thãø cuìng chia seí mäüt kãút näúi aío (virtual connection). Âãø caïc goïi âi âãún âuïng âêch, caïc goïi cáön phaíi mang âëa chè nháûn (receiver address). Khi âãún nåi caïc goïi cáön phaíi âæåüc kãút håüp laûi thanhì baín tin gäúc bãn phaït. Váûy âiãøm khaïc biãût cå baín so våïi maûng chuyãøn maûch kãnh laì åí âáy khäng täön taûi kãút näúi træûc tiãúp giæîa caïc thuã bao. Dëch vuû teletex coìn goüi laì " siãu telex", âáy chênh laì dëch vuû telex våïi nhiãöu æu âiãøm hån hàón. Láúy teletex åí Thuûy âiãøn laìm vê duû, âoï laì maûng säú liãûu chuyãøn maûch kãnh, duìng nhæ telex truyãön thäúng nhæng täúc âäü hån âãún gáön 50 láön (2400 bps), cho pheïp truyãön caí kyï tæû in hoa vaì in thæåìng, taûi thuã bao coï thãø âaïnh maïy vàn baín, soaûn thaío, læu træî vaì truyãön âãún thuã bao khaïc khi coï yãu cáöu. Nhåì täúc âäüü truyãön cao nãn coï thãø gåíi âi nhæîng taìi liãûu låïn maì nãúu duìng telex træåïc âáy seî ráút âàõt. Dëch vuû videotex laì dëch vuû âæåüc khai thaïc trãn maûng âiãûn thoaûi. Chè cáön sæí duûng PC laì ngæåìi sæí duûng coï thãø khai thaïc mäüt säú læåüng låïn dæî liãûu tæì caïc cå såí dæî liãûu, vê duû nhæ thäng tin vãö tên duûng cuía ngán haìng, âàng kyï phæång tiãûn giao thäng, giaï caí thë træåìng chæïng khoaïn Videotex cuîng bao gäöm dëch vuû thæ âiãûn tæí, cho pheïp truyãön baín tin giæîa caïc thuã bao trong maûng. Videotex laìm viãûc våïi täúc âäü 1200 bps hæåïng tæì cå såí dæî liãûu vãö thuã bao vaì täúc âäü 75 bps cho hæåïng ngæåüc laûi. Thäng tin cung cáúp trong maûng sæí duûng täúc âäü 1200 bps cho caí hai hæåïng. Truyãön säú liãûu trong maûng âiãûn thoaûi chuyãøn maûch cäng cäüng PSTN laì dëch vuû truyãnö säú liãûu trong PSTN duìng modem. Våïi sæû tråü giuïp cuía âiãûn thoaûi, kãút näúi âæåüc thæûc hiãûn giäúng nhæ mäüt cuäüc goüi âiãûn thoaûi thäng thæåìng âãún thuã bao yãu cáöu. Modem âaím baío cho caïc maïy tênh coï thãø kãút näúi våïi nhau thäng qua âæåìng dáy âiãûn thoaûi hoàûc âæåìng thuã riãng (leased line) Ngoaìi ra, coï thãø kãø thãm ráút nhiãöu maûng vaì caïc dëch vuû viãùn thäng khaïc nhau. Vê duû nhæ maûng caính baïo (alarm network), maûng bàng räüng (broadband network), maûng tæ (private network), maûng cuûc bäü LAN Dëch vuû caính baïo coï thãø âæåüc khai thaïc trãn maûng âiãûn thoaûi, khaïch haìng thuã mäüt âæåìng dáy âàûc biãût, kãút näúi âãún mäüt maìn hçnh giaïm saït âàtû taûi caính saït hoàûc cå quan an ninh âãø tçnh traûng an ninh âæåüc giaïm saït, theo doîi thæåìng xuyãn. Maûng bàng räüng cung cáúp nhæîng dëch vuû bàng räüng maì maûng âiãûn thoaûi khäng thãø âaïp æïng âæåüc. Nhæîng dëch vuû naìy bao gäöm truyãön hçnh caïp (cable TV), truyãön hçnh häüi nghë (conference TV), truyãön thanh häüi nghë (conference radio) Noï âoìi hoíi mäi træåìng truyãön phaíi laì caïp âäöng truûc (coaxial cable) hoàûc såüi quang (fiber optic). Maûng tæ âæåüc thiãút láûp cho caïc täø chæïc, caïc doanh nghiãûp Maûng naìy âäüc láûp våïi maûng âiãûn thoaûi, khäng tuán thuí caïc khuyãún nghë, caïc luáût cuía maûng âiãûn thoaûi. Maûng cuûc bäü LAN sæí duûng âãø truyãön thäng tin bãn trong caïc cäng ty lån,ï maûng naìy âäüc láûp våïi maûng âiãûn thoaûi. Tuy nhiãn khi cáön kãút näúi LAN våïi caïc maûng khaïc thç cáön phaíi tuán theo caïc chuáøn giao tiãúp thäng thæåìng. - 7 -
8. Chæång I Liãn maûng (interworking between networks) laì sæû håüp nháút cuía táút caí caïc loaûi maûng viãùn thäng khaïc nhau vaìo trong mäüt maûng chung duy nháút, bàòng caïch âæa thãm cäøng (gateway) vaìo maûng. Theo âoï, maûng duy nháút naìy coï thãø cung cáúp táút caí caïc daûng dëch vuû viãùn thäng khaïc nhau våïi giaï cæåïc tháúp nháút. Âáy laì maûng hoaìn toaìn säú goüi laì maûng säú liãn kãút caïc dëch vuû ISDN (Intergrated Service Digital Networks). Coï hai loaûi ISDN laì ISDN bàng heûp N- ISDN xáy dæûng trãn nãön taíng cuía maûng säú liãn kãút IDN vaì ISDN bàng räüng B-ISDN xáy dæûng trãn nãön taíng cuía cäng nghãû truyãön dáùn khäng âäöng bäü ATM (Asynchronous Transfer Mode) 1.2.2 Caïc thaình phánö chênh cuía maûng viãùn thäng Âãø xáy dæûng maûng viãùn thäng phuûc vuû cho nhu cáöu trao âäøi thäng tin cuía caïc âäúi tæåüng, yï tæåíng âáöu tiãn laì cáön phaíi cung cáúp caïc kãút näúi näúi táút caí caïc âäúi tæåüng våïi nhau tæìng âäi mäüt. Tuy nhiãn khi säú âäúi tæåüng tàng lãn vaì phaûm vi räüng hån lãn thç cáön phaíi phán chia phaûm vi âoï ra laìm nhiãöu khu væûc nhoí. Caïc âäúi tæåüng thuäüc khu væûc naìo seî âæåüc trung tám cuía khu væûc âoï phuûc vuû. Sau âoï âáúu näúi táút caí caïc trung tám naìy laûi våïi nhau. Táút caí caïc trang thiãút bë trong maûng viãùn thäng coï thãø phán thaình bäún nhoïm chênh nhæ sau (hçnh 1.2): Nhoïm mäüt laì thiãút bë âáöu cuäúi (terminal equipment) hay conì goüi la ì thuã bao (subscriber), laì ngæåìi sæí duûng (user), coï nhiãûm vuû âæa tin tæïc vaìo maûng vaì láúy tin tæïc tæì maûng. Nhoïm hai laì trung tám (center) hay coìn goüi la ì täøng âaìi (exchange), laì nuït maûng (node), coï nhiãûm vuû thu tháûp táút caí nhu cáöu cuía caïc âäúi tæåüng, xæí lyï tin tæïc, chuyãøn maûch âãø täø chæïc viãûc trao âäøi tin tæïc giæîa caïc âäúi tæåüng. Nhoïm ba laì maûng truyãön dáùn (transfer network), coï nhiãûm vuû kãút näúi nhoïm mäüt våïi hai goüi laì âæåìng dáy thuã bao (subscriber line) vaì kãút näúi nhoïm hai våïi hai goiü laì âæåìng dáy trung kãú (trunk line). Nhoïm bäún laì pháön mãöm (software) cuía maûng, coï nhiãûm vuû phäúi håüp hoaût âäüng cuía ba nhoïm trãn sao cho hiãûu quaí 3 1 ℡ 2 ℡ Hçnh 1.2 Caïc thaình pháön chênh cuía maûng viãùn thäng 1.2.3 Maûng viãùn thäng tæång tæû vaì maûng viãùn thäng säú Maûng viãùn thäng âæåüc goüi laì tæång tæû nãúu coï caïc âàûc âiãøm sau âáy: - Tên hiãûu truyãön trãn trung kãú laì tæång tæû - 8 -
9. Chæång I - Tên hiãûu truyãön trãn âæåìng dáy thuã bao laì tæång tæû - Caïc nuït maûng xæí lyï tên hiãûu tæång tæû Maûng viãùn thäng âæåüc goüi laì säú nãúu coï caïc âàûc âiãøm sau âáy: - Tên hiãûu truyãön trãn trung kãú laì säú - Tên hiãûu truyãön trãn âæåìng dáy thuã bao laì tæång tæû hoàûc coï thãø laì säú våïi maûng hoaìn toaìn säú - Caïc nuït maûng xæí lyï tên hiãûu säú 1.3 Hãû thäúng thäng tin 1.3.1 Khaïi niãûm vaì phán loaûi hãû thäúng hãû thäúng thäng tin Nhæîng hãû thäúng thäng tin (communication system) cuû thãø maì con ngæåìi âaî sæí duûng vaì khai thaïc ráút âa daûng vaì khi phán loaûi chuïng, ngæåìi ta coï thã ø dæûa trãn nhiãöu cå såí khaïc nhau. Vê duû trãn cå såí nàng læåüng mang tin ta coï thãø phán loaûi thaình: - Hãû thäúng âiãûn tên duìng nàng læåüng mäüt chiãöu - Hãû thäúng thäng tin vä tuyãún âiãûn duìng nàng læåüng soïng âiãûn tæì - Hãû thäúng thäng tin quang nàng - Hãû thäúng thäng tin duìng soïng ám, siãu ám Trãn cå såí biãøu hiãûn bãn ngoaìi cuía thäng tin ta coï thãø phán loaûi thaình: - Hãû thäúng truyãön säú liãûu - Hãû thäúng thäng tin thoaûi - Hãû thäúng truyãön hçnh Càn cæï vaìo âàûc âiãøm cuía tên hiãûu âæa vaìo kãnh ta coï thãø phán thaình hai loaûi chênh: - Hãû thäúng tæång tæû - Hãû thäúng säú Hçnh 1.3 trçnh baìy så âäö khäúi chæïc nàng cuía mäüt hãû thäúng thäng tin täøng quaït, gäöm coï ba kháu chênh: nguäön tin (information source), kãnh tin (channel) vaì nháûn tin (information destination): Nguäön tin Kãnh tin Nháûn tin Hçnh 1.3 Så âäö khäúi chæïc nàng cuía mäüt hãû thäúng thäng tin täøng quaït Nguäön tin laì nåi saín sinh ra hay chæïa caïc tin cáön truyãön âi. Khi mäüt âæåìng truyãön tin âæåüc thiãút láûp âãø truyãön tin tæì nguäön tin âãún nháûn tin, mäüt daîy caïc tin cuía nguäön seî âæåûc truyãön âi - 9 -
10. Chæång I våïi mäüt phán bäú xacï suáút naìo âo. Daîy naìy âæåüc goüi laì mäüt baín tin (message). Váûy coï thãø âënh nghéa: nguäön tin laì táûp håüp caïc tin maì hãû thäúng thäng tin duìng âãø láûp caïc baín tin khaïc nhau âãø truyãön âi. Säú læåüng caïc tin trong nguäön coï thãø hæîu haûn hay vä haûn tæång æïng våïi nguäön tin råìi raûc hay liãn tuûc. Kãnh tin laì mäi træåìng truyãön lan thäng tin. Âãø coï thãø truyãön lan trong mäüt mäi træåìng váût lyï xaïc âënh, thäng tin phaíi âæåüc chuyãøn thaình daûng tên hiãûu thêch håüp våïi mäi træåìng truyãön lan. Váûy kãnh tin laì nåi hçnh thaình vaì truyãön tên hiãûu mang tin âäöng thåìi åí âáúy cuîng saín sinh ra caïc nhiãùu (noise) phaï huíy thäng tin. Trong thæûc tãú kãnh tin coï ráút nhiãöu daûng khaïc nhau, vê duû dáy song haình, caïp âäöng truûc, äúng dáùn soïng, caïp såüi quang, vä tuyãún Nháûn tin laì cå cáúu khäi phuûc laûi thäng tin ban âáöu tæì tên hiãûu láúy åí âáöu ra cuía kãnh tin. 1.3.2 Hãû thäúng thäng tin säú Mäüt muûc tiãu quan troüng trong thiãút kãú hãû thäúng thäng tin laì giaï caí, âäü phæïc taûp vaì cäng suáút tiãu thuû tháúp nháút våïi bàng thäng truyãön dáùn vaì thåìi gian truyãön tháúp nháút. Bàng thäng laì säú âo täúc âäü truyãön tin tæïc nhanh hay cháûm, bàng thäng coï thãø thay âäøi âæåüc vaì do âoï, noï laì mäüt thäng säú quan troüng trong thiãút kãú hãû thäúng thäng tin. Baíng 1.1 laì bàng thäng danh âënh cuía ba loaiû tên hiãûu phäø biãún. Viãûc sæí duûng bàng thäng vaì thåìi gian truyãön hiãûu quaí âaím baío cho nhiãöu thuã bao coï thãø âæåüc phuûc vuû våïi mäüt bàng thäng haûn chãú vaì trong mäüt khoaíng thåìi gian haûn chãú. Tên hiãûu Bàng thäng Thoaûi 4 kHz Ám thanh quaíng baï 15 kHz Video 6 MHz Baíng 1.1 Bàng thäng danh âënh cuía mäüt säú tên hiãûu Hçnh 1.4 trçnh baìy caïc thaình pháön trong mäüt hãû thäúng thäng tin säú âáöy âuí. Thæûc tãú khäng phaíi táút caí caïc hãû thäúng thäng tin säú âãöu coï âáöy duí caïc thaình pháön nhæ thãú naìy. Háöu hãút tên hiãûu âæa vaìo hãû thäúng thäng tin säú (tiãúng noïi, hçnh aính, ám thanh ) laì tên hiãûu tæång tæû. Khäúi âënh daûng laìm nhiãûm vuû chuyãøn âäøi tên hiãûu tæì tæång tæ û sang daîy tæì maî säú. Caïc tæì maî naìy âæåüc biãøu diãùn bàòng caïc bit nhë phán, räöi tuyì æïng duûng cuû thãø maì biãøu diãùn caïc bit hay nhoïm bit åí daûng thæïc thêch håüp. Viãûc chuyãøn âäøi tæång tæû sang säú trong hãû thäúng thäng tin säú thæåìng theo phæång phaïp âiãöu xung maî PCM (Pulse Code Modulation). Khäúi giaíi âënh daûng thæûc hiãûn cäng viãûc ngæåüc laûi, chuyãøn âäøi tên hiãûu tæì säú sang tæång tæû. Viãûc säú hoïa tên hiãûu tæång tæû laìm tàng bàng thäng truyãön dáùn cuía tên hiãûu nhæng cho pheïp bäü thu hoaût âäüng åí tyí säú tên hiãûu trãn nhiãùu tháúp hån. Âáy laì mäüt vê duû vãö sæû máu thuáùn giæîa taìi nguyãn naìy (bàng thäng) so våïi taìi nguyãn khaïc (cäng suáút truyãön). Viãûc chuyãøn âäiø tæång tæû/säú vaì säú/tæång tæû duìng kyî thuáût xæí lyï tên hiãûu säú giuïp cho tên hiãûu âæåüc maî hoïa hiãûu quaí træåïc khi truyãön âi vaì giaíi maî bãn thu khi chuïng bë aính hæåíng båíi nhiãùu, meïo vaì giao thoa. - 10 -
11. Chæång I Âiãöu naìy khiãún cho bäü thu phaït phæïc taûp hån nhæng cho pheïp truyãön dáùn chênh xaïc vaì khäng coï läùi. Maî Máût Maî Âa Âënh Gheïp Âiãöu hoïa maî hoïa truy daûng kãnh chãú nguäön hoïa kãnh cáûp Kãnh thäng Giaíi Giaíi Giaíi Giaíi Gaíi Giaíi tin Taïch âënh maî máût maî âiãöu truy kãnh daûng nguäön maî kãnh chãú cáûp Hçnh 1.4 Så âäö khäúi chæïc nàng cuía hãû thäúng thäng tin säú âáöy âuí Khäúi maî hoïa nguäön laìm giaím säú bit nhë phán yãu cáöu âãø truyãön baín tin. Viãûc naìy coï thãø xem nhæ laì loaûi boí caïc bit dæ khäng cáön thiãút, giuïp cho bàng thäng âæåìng truyãön âæåüc sæí duûng hiãûu quaí hån. Khäúi máût maî hoïa laìm nhiãûm vuû máût maî hoïa baín tin gäúc nhàòm muûc âêch an ninh. Noï bao gäöm caí sæû riãng tæ (âaím baío chè ngæåìi phaït coï quyãön våïi tin âang truyãön måïi âæåüc nháûn noï) vaì xacï thæûc (âaím baío chè ngæåìi thu naìo maì ngæåìi phaït yãu cáöu thç måïi âæåüc nháûn tin). Khäúi maî hoïa kãnh laìm nhiãûm vuû âæa thãm caïc bit dæ vaìo tên hiãûu säú theo mäüt quy luáût naìo âáúy, nhàòm giuïp cho bãn thu coï thãø phaït hiãûn vaì tháûm chê sæía âæåüc caí läùi xaíy ra trãn kãnh truyãön. Viãûc naìy chênh laì maî hoïa âiãöu khiãøn läùi, vãö quan âiãøm tin tæïc, laì tàng thãm âäü dæ. Nhæ váûy coï thãø noïi maî hoïa âiãöu khiãøn läùi âæa thãm âäü dæ laì máu thuáùn våïi maî hoïa nguäön loaûi boí âäü dæ. Caí hai quaï trçnh âãöu âæåüc thæûc hiãûn trong cuìng hãû thäúng, tuy nhiãn, kiãøu dæ xuáút hiãûn tæû nhiãn trong tin truyãön laì khäng cáön thiãút, khäng phaíi laì kiãøu dæ phu ì håüp cho bãn thu coï thãø phaït hiãûn vaì sæía läùi. Giaíi maî nguäön, giaíi máût maî vaì giaíi maî hoïa kãnh âæåüc thæûc hiãûn åí bäü thu, caïc quaï trçnh naìy ngæåüc våïi caïc quaï trçnh maî hoïa bãn bäü phaït. Khäúi gheïp kãnh giuïp cho nhiãöu tuyãún thäng tin coï thãø cuìng chia seí mäüt âæåìng truyãön váût lyï chung nhæ laì caïp, âæåìng truyãön vä tuyãún Trong thäng tin säú, kiãøu gheïp kãnh thæåìng laì gheïp kãnh phán chia theo thåìi gian (TDM), sàõp xãúp caïc tæì maî PCM nhaïnh vaìo trong mäüt khung TDM. Täúc âäü bit cuía tên hiãûu gheïp kãnh seî gáúp N láön täúc âäü bit cuía tên hiãûu PCM nhaïnh (N laì säú tên hiãûu PCM nhaïnh gheïp vaìo mäüt khung TDM) vaì bàng thäng yãu cáöu seî tàng lãn. Khäúi taïch kãnh bãn thu phán chia doìng bit thu thaình caïc tên hiãûu PCM nhaïnh. Khäúi âiãöu chãú giuïp cho doìng tên hiãûu säú coï thãø truyãön âi qua mäüt phæång tiãûn váût lyï cuû thãø theo mäüt täúc âäü cho træåïc, våïi mæïc âäü meïo cháúp nháûn âæåüc, yãu cáöu mäüt bàng thäng táön säú cho pheïp. Khäúi âiãöu chãú coï thãø thay âäøi daûng xung, dëch chuyãøn phäø táön säú cuía tên hiãûu âãún - 11 -
12. Chæång I mäüt bàng thäng khaïc phuì håüp. Âáöu vaìo cuía bäü âiãöu chãú laì tên hiãûu bàng gäúc trong khi âáöu ra cuía bäü âiãöu chãú laì tên hiãûu thäng daíi. Khäúi giaíi âiãöu chãú bãn thu chuyãøn daûng soïng thu âæåüc ngæåüc laûi thaình tên hiãûu bàng gäúc Khäúi âa truy cáûp liãn quan âãún caïc kyî thuáût hoàûc nguyãn tàõc naìo âoï, cho pheïp nhiãöu càûp thu phaït cuìng chia seí mäüt phæång tiãûn váût lyï chung (nhæ laì mäüt såüi quang, mäüt bäü phaït âaïp cuía vãû tinh ) Âáy laì biãûn phaïp hæîu hiãûu vaì håüp lyï âãø chia seí taìi nguyãn thäng tin haûn chãú cuía caïc phæång tiãûn truyãön dáùn. Coï mäüt säú kiãøu âa truy cáûp, mäùi kiãøu coï nhæîng æu âiãøm vaì khuyãút âiãøm riãng. Dæûa theo så âäö khäúi naìy, näüi dung chênh cuía män hoüc bao gäöm nhæîng váún âãö sau: 1. Tên hiãûu vaì phán têch tên hiãûu 2. Säú hoïa vaì âënh daûng tên hiãûu 3. Maî hoïa nguäön 4. Maî hoïa kãnh 5. Gheïp kãnh vaì âa truy cáûp 6. Âiãöu chãú Do nhæîng âàûc âiãøm riãng, pháön máût maî hoïa khäng âæåüc trçnh baìy åí âáy. 1.3.3 Æu âiãøm cuía thäng tin säú Qua xem xeït caïc khäúi chæïc nàng trong hãû thäúng thäng tin säú åí trãn, roî raìng laì hãû thäúng thäng tin säú phæïc taûp hån so våïi hãû thäúng thäng tin tæång tæû. Tuy nhiãn, thäng tin säú ngaìy caìng âæåüc æa chuäüng hån trong caïc hãû thäúng thäng tin hiãûn âaûi vaì tæång lai seî thay thãú dáön caïc hãû thäng thäng tin tæång tæû hiãûn âang täön taûi. Coï thãø kãø ra mäüt vaìi lyï do cuía âiãöu naìy nhæ sau: - Thêch håüp cho truyãön säú liãûu - Haû giaï thaình - Thuáûn låüi cho neïn säú liãûu - Coï khaí nàng maî hoïa kãnh âãø giaím aính hæåíng cuía nhiãùu vaì giao thoa - Dãù cán âäúi caïc máu thuáùn vãö bàng thäng, cäng suáút vaì thåìi gian truyãön âãø täúi æu hoaï viãûc sæí duûng caïc taìi nguyãn haûn chãú naìy - Gia tàng viãûc sæí duûng caïc maûch têch håüp - Giuïp cho chuáøn hoïa tên hiãûu báút kãø kiãøu, nguäön gäúc, dëch vuû. . . - Laì cå såí âãø hçnh thaình maûng têch håüp âa dëch vuû ISDN Sæû gia tàng yãu cáöu liãn kãút truyãön thoaûi vaì säú liãuû laì yãúu täú chênh thuïc âáøy sæû phaït triãøn cuía viãùn thäng. 1.3.4 Âæåìng truyãön tên hiãûu - 12 -
13. Chæång I Âæåìng truyãön giæîa bäü phaït vaì bäü thu coï thãø laì loaûi coï dáy hoàûc khäng dáy. Loaûi coï dáy nhæ laì càõp xoàõn âäi, caïp âäöng truûc hoàûc caïp såüi quang. Duì laì loaûi âæåìng truyãön naìo, tên hiãûu cuîng bë suy hao, meïo, giao thoa, nhiãùu . . . Coï thãø khàõc phuûc suy hao bàòng caïc bäü khuãúch âaûi hoàûc laì bäü làûp, khàõc phuûc meïo bàòng caïc bäü cán bàòng, khàõc phuûc giao thoa vaì nhiãùu bàòng caïc phæång phaïp xæí lyï tên hiãûu. Baín cháút cuía caïc âæåìng truyãön laì aính hæåíng chênh âãún viãûc thiãút kãú bäü phaït, bäü thu vaì bäü làûp. Truyãön tên hiãûu bàòng dáy dáùn coï caïc æu âiãøm nhæ sau: - Êt khi máút tuyãún - Nàng læåüng tên hiãûu khäng bë máút maït nhiãöu vaì giao thoa giæîa caïc hãû thäúng khaïc nhau êt khi nghiãm troüng vaì coï thãø boí qua - Caïc âàûc âiãøm cuía âæåìng truyãön (suy hao vaì meïo) thæåìng äøn âënh vaì dãù daìng buì âæåüc Tuy nhiãn, truyãön tên hiãûu bàòng dáy dáùn gàûp caïc khuyãút âiãøm nhæ sau: - Viãûc làõp âàût caïp ngáöm hoàûc caïp treo thæåìng âàõt tiãön vaì cáön phaíi coï kãú hoaûch láu daìi - Thäng tin quaíng baï yãu cáöu kãút näúi váût lyï âãún thuã bao phæïc taûp - Khäng thæûc hiãûn âæåüc thäng tin di âäüng - Khäng dãù cáúu hçnh laûi maûng Truyãön tên hiãûu khäng dáy coï caïc æu âiãøm nhæ sau: - Reí vaì dã ù thæûc hiãûn - Dãù thäng tin quaíng baï - Dãù thäng tin di âäüng - Dãù daìng vaì nhanh choïng cáúu hçnh laûi maûng, dãù thãm båït nuït maûng Tuy nhiãn, truyãön tên hiãûu khäng dáy gàûp caïc khuyãút âiãøm nhæ sau: - Nàng læåüng tên hiãûu bë máút maït nhiãöu trong quaï trçnh truyãön - Giao thoa giæîa caïc hãû thäúng khaïc nhau laì mäüt váún âãö nghiãm troüng - Dung læåüng haûn chãú - Caïc âàûc âiãøm cuía âæåìng truyãön thæåìng thay âäøi khäng âoaïn âæåüc, do âoï khoï âaím baío cháút læåüng thäng tin - Phaíi láûp kãú hoaûch phán bäú táön säú cáøn tháûn cho caïc hãû thäúng khaïc nhau 1.4 Giåïi thiãûu hiãûp häüi viãùn thäng quäúc tãú ITU Khi ngaìy caìng coï nhiãöu phaït minh måïi, ngaìy caìng coï nhiãöu saín pháøm vãö truyãön tin tung ra thë træåìng thç gáön nhæ chuïng ta råi vaìo tçnh traûng häùn âäün. Caïc thiãút bë thæûc hiãûn cuìng mäüt chæïc nàng nhæ nhau coï thãø khäng cuìng laìm viãûc våïi nhau, khäng thãø kãút näúi våïi nhau âæåüc - 13 -
14. Chæång I nãúu xuáút xæï tæì nhæîng haîng khaïc nhau, nhæîng quäúc gia khaïc nhau. Âãø giaíi quyãút tçnh traûng naìy, cáön âæa ra caïc tiãu chuáøn (standard) thêch håüp. Hiãûp häüi viãùn thäng quäúc tãú ITU (International Telecommunications Union) laì cå quan nghiãn cæïu xæí lyï caïc váún âãö liãn quan âãùn viãùn thäng trãn thãú giåïi. Âáy laì cå quan cuía Liãn hiãûp quäúc UN coï truûc såí âàût taûi Geneva. Caïc häüi âäöng thæåìng træûc bãn dæåïi ITU gäöm (hçnh 1.5): Ban thæ kyï, coï traïch nhiãûm coï traïch nhiãûm vãö kinh tãú vaì haình chênh Ban âàng kyï táön säú quäúc tãú IFRB, chëu traïch nhiãûm phäúi håüp vaì sæí duûng táút caí caïc loaûi táön säú vä tuyãún UÍy ban tæ váún quäúc tãú vãö thäng tin vä tuyãún CCIR, coï traïch nhiãûm giaíi quyãút caïc váún âãö khaïc vãö vä tuyãún UÍy ban tæ váún quäúc tãú vãö âiãûn thoaûi vaì âiãûn baïo CCITT, coï traïch nhiãûm vãö caïc khêa caûnh khaïc trong viãùn thäng. UN ITU Ban thæ kyï IFRB CCIR CCITT Hçnh 1.5 Täø chæïc cuía ITU Váûy CCITT laì mäüt chi nhaïnh cuía ITU liãn quan háöu hãút âãún caïc khuyãún nghë (recommendation) trong viãùn thäng. Caïc khuyãún nghë måïi âæåüc âæa ra bäún nàm mäüt láön, mäùi láön xuáút baín taìi liãûu bàòng mäüt maìu khaïc nhau, vê duû saïch vaìng nàm 1981, saïch âoí nàm 1985 Caïc nhoïm khuyãún nghë âæåüc kyï hiãûu bàòng caïc kyï tæû khaïc nhau. Vê duû nhæ khuyãún nghë loaût V cho truyãön säú liãûu trong maûng âiãûn thoaûi, loaût X cho caïc váún âãö khaïc vãö truyãön säú liãûu, loaût I cho ISDN TOÏM TÀÕT CHÆÅNG 1. Tin tæïc coï thãø taûm hiãøu laì sæû caím hiãøu cuía con ngæåìi vãö thãú giåïi xung quanh thäng qua sæû tiãúp xuïc våïi noï. Thäng tin laì sæû trao âäøi tin tæïc giæîa caïc âäúi tæåüng coï nhu cáöu bàòng mäüt cäng cuû naìo âoï. Viãùn thäng laì mäüt trong caïc cäng cuû truyãön thäng. " Viãùn thäng" aïm chè mäüt khoaíng caïch âëa lyï âæåüc bàõc cáöu âãø thæûc hiãûn trao âäøi thäng tin tæì xa. 2. Âãø trao âäøi thäng tin tæì xa, ngæåìi ta phaíi xáy dæûng mangû viãùn thäng. Coï thãø kãø ra mäüt säú maûng viãùn thäng nhæ: maûng âiãûn thoaûi, maûng säú liãûu chuyãøn maûch kãnh cäng cäüng CSPDN, maûng säú liãu chuyãøn maûch goïi cäng cäüng PSPDN - 14 -
15. Chæång I 3. Dëch vuû viãùn thäng laì hçnh thaïi trao âäøi thäng tin maì maûng viãùn thäng cung cáúp. Caïc dëch vuû viãùn thäng ráút phong phuï vaì âa daûng, phuûc vuû cho nhu cáöu trao âäøi thäng tin ngaìy caìng cao cuía ngæåìi sæí duûng. Coï thãø kãø ra mäüt vaìi dëch vuû viãùn thäng nhæ: dëch vuû thoaûi gäöm caí cäú âënh vaì di âäüng, truyãön säú liãûu, ám thanh, hçnh aính, videotex, fax, teletex, caính baïo tæì xa, thoaûi häüi nghë, video häüi nghë 4. Thaình pháön chênh cuía maûng viãùn thäng bao gäöm: nhoïm mäüt laì thiãút bë âáöu cuäúi hay coìn goüi la ì thuã bao, laì ngæåìi sæí duûng (user), coï nhiãûm vuû âæa tin tæïc vaìo maûng vaì láúy tin tæïc tæì maûng; nhoïm hai laì trung tám maûng hay coìn goüi la ì täøng âaìi, laì nuït maûng, coï nhiãûm vuû thu tháûp táút caí nhu cáöu cuía caïc âäúi tæåüng, xæí lyï thäng tin, chuyãøn maûch âãø täø chæïc viãûc trao âäøi thäng tin giæîa caïc âäúi tæåüng; nhoïm ba laì maûng truyãön dáùn, coï nhiãûm vuû kãút näúi nhoïm mäüt våïi hai goüi laì âæåìng dáy thuã bao vaì kãút näúi nhoïm hai våïi hai goüi laì âæåìng dáy trung kãú; nhoïm bäún laì pháön mãöm cuía maûng, coï nhiãûm vuû phäúi håüp hoaût âäüng cuía ba nhoïm trãn sao cho hiãûu qua.í 5. Maûng viãùn thäng tæång tæû laì maûng viãùn thäng coï caïc âàûc âiãøm sau: 2 Tên hiãûu truyãön trãn trung kãú laì tæång tæû 3 Tên hiãûu truyãön trãn âæåìng dáy thuã bao laì tæång tæû 4 Caïc nuït maûng xæí lyï tên hiãûu tæång tæû 6. Maûng viãùn thäng säú laì maûng viãùn thäng coï caïc âàûc âiãøm sau: 5 Tên hiãûu truyãön trãn trung kãú laì tæång tæû 6 Tên hiãûu truyãön trãn âæåìng dáy thuã bao laì tæång tæû 7 Caïc nuït maûng xæí lyï tên hiãûu säú 7. Hãû thäúng thäng tin laì hãû thäúng âæåüc xáy dæûng nãn nhàòm muûc âêch truyãön tin tæïc tæì bãn phaït âãún bãn thu. Mäüt hãû thäúng thäng tin täøng quaït gäöm coï ba kháu chênh: nguäön tin, kãnh tin vaì nháûn tin. Nguäön tin laì nåi saín sinh ra hay chæïa caïc tin cáön truyãön âi. Kãnh tin laì mäi træåìng truyãön lan thäng tin, âäömg thåìi cuîng saín sinh ra nhiãùu phaï huyí tin. Nháûn tin laì cå cáúu khäi phuûc laûi thäng tin ban âáöu tæì tên hiãûu láúy åí âáöu ra cuía kãnh tin. 8. Háöu hãút tên hiãûu âæa vaìo hãû thäúng thäng tin säú (tiãúng noïi, hçnh aính, ám thanh ) laì tên hiãûu tæång tæû. Khäúi âënh daûng laìm nhiãûm vuû chuyãøn âäøi tæång tæû sang säú, sau âoï tçm caïch biãøu diãùn caïc bit hay nhoïm bit åí daûng thæïc thêch håüp våïi tæìng æïng duûng cuû thãø. Khäúi maî hoïa nguäön laìm giaím säú bit nhë phán yãu cáöu âãø truyãön baín tin. Khäúi máût maî hoïa laìm nhiãûm vuû máût maî hoïa baín tin. Khäúi maî hoïa kãnh laìm nhiãûm vuû âæa thãm caïc bit dæ vaìo theo mäüt quy luáût naìo âáúy, nhàòm giuïp cho bãn thu coï thãø phaït hiãûn vaì tháûm chê sæía âæåüc caí läùi xaíy ra trãn kãnh truyãön. Khäúi gheïp kãnh giuïp cho nhiãöu nguäön tin coï thãø cuìng chia seí mäüt âæåìng truyãön váût lyï chung. Khäúi âiãöu chãú giuïp cho doìng tên hiãûu säú coï thãø truyãön âi qua mäüt phæång tiãûn váût lyï cuû thãø theo mäüt täúc âäü cho træåïc, våïi mæïc âäü meïo cháúp nháûn âæåüc, yãu cáöu mäüt bàng thäng táön säú cho pheïp. Khäúi âa truy cáûp liãn quan âãún caïc - 15 -
16. Chæång I kyî thuáût hoàûc nguyãn tàõc naìo âoï, cho pheïp nhiãöu bäü phaït cuìng chia seí mäüt phæång tiãûn váût lyï chung. 9. UÍy ban tæ váún quäúc tãú vãö âiãûn thoaûi vaì âiãûn baïo CCITT, coï traïch nhiãûm vãö nhiãöu khêa caûnh trong viãùn thäng. Âáy laì mäüt cå quan quäúc tãú thuäüc Hiãûp häüi viãùn thäng quäúc tãú ITU, liãn quan âãún nhiãöu khuyãún nghë trong viãùn thäng. Vê duû nhæ khuyãún nghë loaût V cho truyãön säú liãûu trong maûng âiãûn thoaûi, loaût X cho caïc váún âãö vãö truyãön säú liãûu, loaût I cho ISDN . - 16 -