Nghiên cứu thực nghiệm về các nhân tố tác động đến tiền gửi tại ngân hàng thương mại

Nội dung text: Nghiên cứu thực nghiệm về các nhân tố tác động đến tiền gửi tại ngân hàng thương mại

1. TÀI CHÍNH - Tháng 6/2020 NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VỀ CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TIỀN GỬI TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VŨ THỊ PHƯƠNG THẢO, NGÔ THỊ HƯỜNG Nguồn vốn huy động có ý nghĩa quyết định, là cơ sở để các ngân hàng tiến hành các hoạt động cho vay, đầu tư, dự trữ, mang lại lợi nhuận cho ngân hàng. Để có được nguồn vốn này, ngân hàng cần phải tiến hành các hoạt động huy động vốn, trong đó, nguồn vốn huy động từ tiền gửi chiếm vai trò quan trọng. Bài viết này đề cập đến một số nghiên cứu thực nghiệm về nhân tố ảnh hưởng đến lượng tiền gửi tại một số nước. Qua đó làm cơ sở, tiền đề để nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tiền gửi tại các ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Từ khóa: Tiền gửi, ngân hàng thương mại, vĩ mô, vi mô Tiền gửi của ngân hàng thương mại phụ thuộc vào EMPRICAL RESEARCH ON THE FACTORS AFFECTING tiền gửi của người gửi tiền. Theo lý thuyết về nhu DEPOSIT AT COMMERCIAL BANKS cầu tiền của Keynes, có ba động cơ chính khiến mọi Vu Thi Phuong Thao, Ngo Thi Huong người nắm giữ tiền gồm: Giao dịch, phòng ngừa và The mobilized capital has the decisive meaning đầu tư. Để phục vụ cho những động cơ này, các ngân and is the basis for banks to carry out lending, hàng thương mại cung cấp các loại hình tiền gửi khác investment, reserve activities bringing profits to nhau: tiền gửi và tiền gửi tiết kiệm. Nếu như tiền gửi the bank. To obtain this funding source, banks need với mục đích thực hiện các giao dịch hàng ngày thì to conduct capital mobilization activities, in which loại tiền gửi tiết kiệm phục vụ nhu cầu của người capital mobilized from deposits plays a particularly muốn tiết kiệm và tăng thêm thu nhập. Người gửi important role. This article deals with some empirical studies on the factors affecting the amount of deposits tiền trong tài khoản tiền gửi tiết kiệm còn vì động cơ in some countries, thereby serving as a basis and phòng ngừa (Haronet. Al, 2003). premise to study the factors affecting the deposits at Như vậy, có ba động cơ chính khiến con người commercial banks in Vietnam. nắm giữ tiền gồm: Giao dịch, phòng ngừa và đầu tư. Keywords: Deposits, commercial banks, macro, micro Để phục vụ cho những động cơ này, các ngân hàng thương mại đưa ra các loại tiền gửi và tiền gửi tiết kiệm. Tiền gửi có thể được xem xét từ quan điểm của người tiêu dùng muốn có thu nhập để đáp ứng chi tiêu hộ gia đình của họ và từ quan điểm của các Ngày nhận bài: 18/5/2020 Ngày hoàn thiện biên tập: 25/5/2020 doanh nhân cần tiền và muốn giữ nó để thực hiện các Ngày duyệt đăng: 5/6/2020 hoạt động kinh doanh của họ. Các nghiên cứu thực nghiệm về nhân tố tác động đến tiền gửi tại các ngân hàng thương mại Cơ sở lý luận về tiền gửi tại ngân hàng thương mại Các yếu tố kinh tế, xã hội và chính trị của đất Theo Thomas P. Fitch, Dictionary of Banking Terms nước có thể ảnh hưởng đến tiền gửi ngân hàng (2000), “Tổ chức ngân hàng, thường là một công ty, thương mại. Theo (Herald & Heiko, 2008), rủi ro cụ nhận tiền gửi, thực hiện cho vay, thanh toán séc, và thể của quốc gia như rủi ro chính trị, kinh tế và tài thực hiện các dịch vụ liên quan cho công chúng“. chính có thể ảnh hưởng đến xu hướng người gửi Như vậy, có thể thấy, ngân hàng là một tổ tiền đặt tiền vào hệ thống ngân hàng. Nhìn chung, chức kinh doanh tiền tệ, cung cấp một danh mục một ngân hàng thành công trong hoạt động của họ dịch vụ tài chính tổng hợp, với ba loại hình chủ chủ yếu phụ thuộc vào môi trường mà ngân hàng yếu là nhận tiền gửi, cấp tín dụng và làm dịch vụ đó hoạt động. Các nhà nghiên cứu đã xác định được thanh toán. một số yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến tiền gửi tại các 51
2. TÀI CHÍNH - KINH DOANH ngân hàng thương mại bao gồm: Lãi suất, lạm phát, trong những yếu tố quyết định đối với tiền gửi ngân tăng trưởng kinh tế hàng thương mại. GDP được tính bằng cách cộng Lãi suất giá trị gia tăng ở mỗi giai đoạn sản xuất (trừ chi phí nguyên liệu sản xuất và nguyên liệu mua từ các Masson et al. (1998) cho rằng, lãi suất có quan nhà cung cấp của ngành. Trong khi đó, Erna & Ekki hệ tích cực đối với tăng trưởng tiền gửi tại các ngân (2004), tìm thấy bốn biến số: GDP, số lượng chi nhánh hàng ở các nước đang phát triển châu Phi và châu của ngân hàng Hồi giáo, tỷ lệ lợi nhuận và lãi suất Mỹ La Tinh. Kết quả này tương đồng với kết quả được cho là có ảnh hưởng đến khối lượng tiền gửi. Vì nghiên cứu của Hazon và Azmi (2008) tại các ngân vậy, GDP có thể ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của hàng ở Malaysia. tiền gửi ngân hàng thương mại. Trong khi đó, khi nghiên cứu các nhân tố quyết Chuyển tiền nước ngoài định đến tiền gửi tại các ngân hàng Hồi giáo ở Indonesia, Erna & Ekki (2004), thấy những người gửi Chuyển tiền từ người di cư đến các gia đình ở tiền tại các ngân hàng Hồi giáo chủ yếu hành động quê nhà đã trở thành một yếu tố quyết định quan bởi động cơ lợi nhuận, họ chọn các ngân hàng có lãi trọng khác của tiết kiệm hộ gia đình và tiết kiệm tư suất cao hơn để gửi tiền. Lomuto (2008), Herald & nhân trong nước (Athukorala & Sen, 2001). Chuyển Heiko (2009) khi nghiên cứu về tiền gửi tại các ngân tiền là một phần thu nhập khả dụng của các hộ gia hàng ở Kenya cũng cho rằng, tự do hóa lãi suất hấp đình nhận và khi thu nhập kết hợp của họ tăng lên, dẫn cũng chiếm khoảng 78% biến động về mức tiền tiết kiệm dự kiến sẽ làm như vậy. Tuy nhiên, người gửi tại các ngân hàng. ta cho rằng việc chuyển tiền khiến các hộ gia đình Lạm phát khá lỏng lẻo trong chi tiêu và gây áp lực cho các gia đình theo kiểu sống phương Tây. Theo quan điểm Theo Herald & Heiko (2008), lạm phát là một trong này, chuyển tiền được dành cho tiêu dùng dễ thấy những yếu tố quyết định tiền gửi ngân hàng thương và đầu tư không hiệu quả khi nhìn về mặt kinh tế. mại. Mohammad & Mahdi (2010) đã chỉ ra rằng, ở Mỹ Mặt khác, kiều hối cho phép các hộ nghèo đầu tư vào Latinh, tác động của lạm phát đối với tiết kiệm và tiền hàng hóa lâu bền và vốn nhân lực-cải thiện giáo dục gửi có kỳ hạn là tiêu cực một cách đáng kể. và sức khỏe trẻ em, và do đó nên được khuyến khích Lạm phát được coi là một vấn đề kinh tế ở các và tạo điều kiện. nước phát triển trong nửa sau của thế kỷ XX. Lạm Thanh khoản của ngân hàng phát ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, việc làm, phân phối thu nhập và sự giàu có cũng như các điều Các chỉ số thanh khoản chính như tín dụng ngân kiện chính trị xã hội của một quốc gia (Mohammad hàng trung ương cho các tổ chức tài chính, tỷ lệ cho & Mahdi, 2010). Hệ thống ngân hàng với tư cách là vay đối với tiền gửi, rất quan trọng đối với hoạt động nhân tố hiệu quả quan trọng trong hoạt động kinh thị trường mở và quản lý thanh khoản (Sheku, 2005). tế cũng chịu ảnh hưởng của lạm phát. Theo như tác Nhu cầu cơ bản về thanh khoản, tài sản, trách nhiệm động của lạm phát đối với lĩnh vực tài chính được pháp lý, an toàn vốn, quản lý rủi ro tín dụng và lãi hình thành thì tài liệu chứng minh rằng lạm phát ảnh suất hiện đang có nhiều thách thức hơn trước. Quản hưởng đến năng lực của ngành tài chính để phân bổ lý thanh khoản của ngân hàng liên quan đến việc có nguồn lực tối ưu. Đó là khi tỷ lệ lạm phát tăng, tỷ lệ đủ tài sản lưu động để đáp ứng nghĩa vụ của ngân lãi suất thực tế của tiền và tài sản giảm; do đó tiền hàng đối với người gửi tiền. Theo các lý thuyết về gửi không còn hấp dẫn. trung gian tài chính, hai lý do quan trọng nhất cho Tăng trưởng kinh tế sự tồn tại của các tổ chức tài chính, đặc biệt là các ngân hàng, là việc cung cấp thanh khoản và dịch vụ Các yếu tố quyết định hành vi tiết kiệm của các tài chính (ISMAL, 2010). Theo ISMAL (2010), liên nước đang phát triển được nghiên cứu bởi Masson quan đến tính thanh khoản, các ngân hàng chấp nhận et al. (1998) và kết quả nghiên cứu phát hiện ra rằng, tiền từ người gửi tiền và mở rộng số tiền đó bằng tăng trưởng GDP có liên quan tích cực đến tiết kiệm ở cách cho vay, tuy nhiên vai trò của ngân hàng trong cả hai nhóm quốc gia trên, mặc dù có sự khác biệt nhỏ việc chuyển tiền gửi ngắn hạn thành cho vay dài về mức độ của các mối quan hệ này. hạn làm cho chúng dễ bị rủi ro thanh khoản (Bank Theo Herald & Heiko (2008), tăng trưởng là một for International Settlements, 2008). Cá nhân, doanh 52
3. TÀI CHÍNH - Tháng 6/2020 BẢNG: TÓM TẮT MỘT SỐ NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH lớn hơn với quy mô kinh tế cũng như mạng lưới chi TẠI CÁC NƯỚC nhánh lớn hơn có thể thu hút tiền gửi tốt hơn (Herald Nhân tố tác động đến tiền gửi Tác giả & Heiko, 2008). tại ngân hàng thương mại Hành vi người gửi tiền Lãi suất, lạm phát, tăng trưởng kinh Erna & Ekki (2004) tế, chỉ số chứng khoán, quy mô ngân hàng, yếu tố tôn giáo Các tác giả Yada, Washio, Ukai và Nagaoka (2008) đã xây dựng mô hình giữ tiền và sử dụng mô hình Hazon và Azmi Lãi suất, khủng hoảng tài chính, cung tiền, quy mô ngân hàng, lạm phát, tăng để ước lượng số tiền rút ra khỏi hệ thống trong suốt (2008) trưởng kinh tế thời gian khủng hoảng bằng cách sử dụng dữ liệu và Lạm phát, tăng trưởng kinh tế, thanh các công cụ ước lượng. Nghiên cứu này ước lượng Heral & Heiko (2009) khoản, quy mô ngân hàng, khả năng toàn bộ khoản tiền rút tại một chi nhánh khi ngân sinh lời, giá dầu thô hàng có khoản tín dụng không an toàn và chỉ ra sự Muhamad Abduh Khủng hoảng tài chính, khả năng sinh khác nhau trong lượng tiền rút ở các chi nhánh khác & Armi (2011) lời, lạm phát, tăng trưởng kinh tế nhau, vùng miền khác nhau và nhóm người gửi tiền khác nhau. Renáta Pitoňáková Lãi suất, lạm phát, tỷ lệ người cao tuổi, kiến thức về ngân hàng của người gửi Kết luận (2016) tiền, tăng trưởng kinh tế Như vậy, trên thế giới đã có nhiều công trình Haridwar Yadav & Lạm phát, tính thanh khoản, khả năng sinh lời, quy mô ngân hàng, hành vi nghiên cứu về nhân tố ảnh hưởng đến tiền gửi tại các Rahul Kishore (2017) người gửi tiền ngân hàng thương mại. Tổng kết lại, có thể chia thành Nguồn: Tác giả tổng hợp hai nhóm nhân tố: Nhóm nhân tố vĩ mô và nhóm nhân tố vi mô. Nhóm nhân tố vĩ mô bao gồm: Lãi suất, lạm nghiệp và chính phủ sẽ sẵn sàng gửi tiền vào ngân phát, tăng trưởng dân số, thu nhập bình quân đầu hàng nếu họ chắc chắn rằng họ có thể rút tiền bất cứ người, kiều hối từ nước ngoài chuyển về Nhóm các khi nào họ muốn, đây là câu hỏi về thanh khoản của nhân tố vi mô bao gồm: Nhóm nhân tố bản thân ngân các ngân hàng. Các ngân hàng thanh khoản cao hơn hàng như tính thanh khoản của ngân hàng, khả năng có thể thu hút tiền gửi nhiều hơn. sinh lời, lãi tiền gửi ngân hàng, quy mô ngân hàng, Khả năng sinh lời của ngân hàng chất lượng tín dụng và hành vi người gửi tiền. Mỗi một nhân tố đều có mức độ ảnh hưởng khác nhau đến Erna & Ekki (2004) cho rằng, mối quan hệ lâu dài sự thay đổi tại các ngân hàng thương mại. Và mỗi một giữa tiền gửi ngân hàng thương mại và lợi nhuận của quốc gia, mỗi một thời kỳ lại có một số nhân tố khác các ngân hàng. Lợi nhuận ngân hàng cao hơn sẽ có biệt làm cho việc xác định các nhân tố cũng như mức xu hướng báo hiệu sự vững chắc của ngân hàng, điều độ ảnh hưởng của mỗi nhân tố đến tiền gửi tại các này có thể giúp các ngân hàng này dễ dàng thu hút ngân hàng thương mại là khác nhau. tiền gửi hơn (Herald & Heiko, 2008). Tuy nhiên, ảnh Tài liệu tham khảo: hưởng của lợi nhuận ngân hàng và quy mô ngân hàng được tìm thấy là không đáng kể một khi kiểm soát các 1. Erna, R., & Ekki, S. (2004), “Factors Affecting Mudaraba Deposits in Indonesia. biến khác. Vì vậy, ảnh hưởng của lợi nhuận và quy Working Paper in Economics and Development Studies” Padjadjaran mô ngân hàng đối với tiền gửi ngân hàng thương mại University, Indonesia; thấp hơn so với các biến khác. 2. Fitch, T. P. (2000), Dictionary of banking terms (Vol. 332, No. F54d); Quy mô ngân hàng 3. Harald, F., & Heiko, H. (2008), “Lebanon-Determinants of commercial banks deposits in a Regional Financial Center” IMF Working paper, WP/09/195; Số lượng và tính đa dạng của quyền sở hữu tài 4. Haridwar Yadav & Rahul Kishore, (2017), “Bank deposits in India– khoản tiền gửi cá nhân cũng như phân phối tiền gửi Econometric Analysis of Macroeconomic Determinants”, Journal of Economics theo loại thay đổi theo quy mô ngân hàng (Kaufman, and Sustainable Development, Vol. 8, No.12. 1972). Các ngân hàng nhỏ hơn phải tạo ra ít tiền gửi Thông tin tác giả: hơn về mặt tuyệt đối để đạt được cùng mức tăng ThS. Vũ Thị Phương Thảo, Trường Đại học Thủy lợi trưởng tiền gửi so với các ngân hàng lớn, do đó có thể ThS. Ngô Thị Hường, Đại học sư phạm Hà Nội - Phân hiệu Hà Nam có lợi cho các ngân hàng nhỏ hơn trong việc đạt được Email: thaovtptlu.edu.vn tăng trưởng tiền gửi cao hơn. Nhưng một ngân hàng 53