Phát triển du lịch tâm linh ở An Giang hiện nay

Nội dung text: Phát triển du lịch tâm linh ở An Giang hiện nay

1. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 PHÁT TRIỂN DU LỊCH TÂM LINH Ở AN GIANG HIỆN NAY Võ Văn Thắng1, Mai Thị Minh Thuy1, Trần Xuân Hải2, Nguyễn Thị Ngọc Thơ1 1Trường Đại học An Giang 2UBKT Thành phố Châu Đốc, An Giang Thông tin chung: ABSTRACT Ngày nhận bài: 01/07/2017 Ngày nhận kết quả bình duyệt: Based on the clarification of the concepts of spiritual tourism and its 22/07/2017 characteristics, the authors have focused on defining potentialities, activities Ngày chấp nhận đăng: 08/2017 and products of unique spiritual tourism in An Giang province through the Title: specifically cultural geography, diversed religions and beliefs of the province in The development of spiritual the Mekong Delta area. Also, the authors analyze the status of spiritual tourism tourism in An Giang province activities by different ways, then propose some basic solutions to develop this Keywords: type of tourism that is considered the current potential development of An Spiritual tourism, religions, Giang. beliefs, festivals Từ khóa: TÓM TẮT Du lịch tâm linh, tôn giáo, Trên cơ sở làm rõ khái niệm du lịch tâm linh và đặc trưng của nó, nhóm tác giả tín ngưỡng, lễ hội tập trung làm rõ tiềm năng, hoạt động và sản phẩm du lịch tâm linh độc đáo ở An Giang với đặc thù địa văn hóa của một tỉnh đa dạng nhất về tôn giáo, tín ngưỡng ở Đồng bằng sông Cửu Long, đồng thời nhóm tác giả cũng phân tích thực trạng của hoạt động loại hình du lịch tâm linh từ nhiều góc độ khác nhau, qua đó, đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát triển loại hình du lịch này như là một thế mạnh của An Giang hiện nay. ĐẶT VẤN ĐỀ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển du An Giang được biết đến là một tỉnh đa dân tộc, đa lịch tâm linh ở An Giang hiện nay. tôn giáo. Có thể nói, An Giang là tỉnh có văn hóa 1. DU LỊCH TÂM LINH – QUAN NIỆM VÀ tín ngưỡng đa dạng và phong phú nhất khu vực ĐẶC TRƯNG CỦA NÓ Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Điều này Khái niệm Du lịch tâm linh đến nay vẫn còn nhiều được minh chứng cụ thể bằng các hình thức và cơ ý kiến khác nhau không chỉ ở Việt Nam mà cả sở thờ tự của các tín ngưỡng tôn giáo đã và đang trên thế giới. Theo IGI Global (USA), du lịch tâm tồn tại trên mảnh đất này. Chính vì vậy, loại hình linh là một trong những loại hình du lịch văn hoá du lịch tâm linh có thể được xem là loại hình du đang phát triển vì hiện nay con người đang có nhu lịch có thế mạnh của An Giang. Tuy vậy, thời cầu phát triển tinh thần và khám phá ra những cái gian qua, loại hình này chưa được phát triển mới của các nền văn hoá khác (IGI Global, 2017). mạnh, chưa được phát huy thế mạnh tiềm năng Trong năm 2007, du lịch tâm linh được UNWTO của nó. Trong bài viết này, tác giả khái quát tiềm (2017) đánh giá là phân khúc phát triển nhanh năng du lịch tâm linh cũng như xác định sản phẩm nhất, mặc dù không dễ xác định phân khúc. Trên du lịch tâm linh đặc trưng của tỉnh An Giang; qua thực tế, du lịch tâm linh dựa trên nhiều động cơ 86
2. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 khác nhau, từ du lịch tôn giáo truyền thống đến đích của các hoạt động tâm linh như hành hương, liệu pháp y học thay thế đến đắm chìm vào tự thực hành các nghi thức tôn giáo tín ngưỡng ở các nhiên. (Tổ chức Du lịch Thế giới viết tắt là cơ sở thờ tự là nhằm giúp con người loại bỏ UNWTO - World Tourism Organization - là một những tạp niệm, giữ tâm thanh tịnh và tìm kiếm cơ quan của Liên Hiệp Quốc nắm bắt mọi vấn đề sự an lạc trong tinh thần. Ngoài ra, việc viếng liên quan đến du lịch trên toàn thế giới; là cơ quan thăm các cơ sở thờ tự còn giúp khách du lịch tâm chịu trách nhiệm cho việc thúc đẩy du lịch có linh tăng thêm nhận thức và đức tin đối với thần trách nhiệm, bền vững và có thể tiếp cận. linh. Từ đó, con người tin rằng, họ sẽ nhận được UNWTO biên soạn xếp hạng của Tổ chức Du lịch sự che chở, bảo trợ của các đấng siêu nhiên và đạt (Global Code of Ethics for Tourism), có thành được những ước nguyện về nhu cầu tâm linh cũng viên gồm 156 quốc gia, 6 tổ chức và hơn 450 liên như nhu cầu trong đời sống thế tục. Điều này có kết và có trụ sở tại Madrid, Tây Ban Nha). tác động tích cực đến đời sống tinh thần của con Theo chúng tôi, du lịch tâm linh là loại hình du người, giúp họ dễ dàng lấy lại sự thăng bằng và lịch văn hóa, lấy yếu tố văn hóa tâm linh vừa làm cảm nhận được sự bình an trong cuộc sống. Về cơ sở vừa làm mục tiêu nhằm thỏa mãn nhu. cầu mặt ý nghĩa và mục đích hướng tới, khó có loại tâm linh của con người trong đời sống tinh thần. hình du lịch nào có thể đáp ứng được nhu cầu tâm Với cách tiếp cận này, du lịch tâm linh tập trung linh của con người như du lịch tâm linh. Chính vì khai thác những yếu tố văn hóa tâm linh trong quá vậy, nó đã tạo cho du lịch tâm linh một sức mạnh trình diễn ra các hoạt động du lịch, dựa vào những vượt trội. giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể gắn với lịch Du lịch tâm linh gắn liền với nhiều hoạt động du sử hình thành nhận thức của con người về thế lịch đặc thù, gồm hai dạng: giới, những giá trị về đức tin, tôn giáo, tín ngưỡng Thứ nhất, du lịch để hành hương đến các cơ sở và những giá trị tinh thần đặc biệt khác. Theo đó, thờ tự, các thánh địa tôn giáo và thực hành các du lịch tâm linh mang lại những cảm xúc và trải nghi thức, nghi lễ, tham gia lễ hội của các tôn nghiệm thiêng liêng về tinh thần của con người giáo, Trên thế giới, có rất nhiều hoạt động hành trong khi du lịch (Nguyễn Văn Tuấn, 2013). hương tiêu biểu như: tín đồ Hồi giáo hành hương Như chúng ta biết, nhu cầu tâm linh là nhu cầu về Thánh địa Mecca (bắt buộc đối với một tín đồ không thể thiếu trong đời sống con người. Những Hồi giáo); tín đồ Ấn Độ giáo hành hương về các biểu hiện nổi bật của đời sống tâm linh được thể thánh địa tôn giáo của mình để làm lễ trước sông hiện qua niềm tin và việc thực hành niềm tin tôn Hằng linh thiêng, Ngay ở Việt Nam, có thể kể ra giáo, tín ngưỡng của họ. Con người ngoài việc thể rất nhiều chuyến hành hương tiêu biểu như: hành hiện niềm tin và thực hành các nghi thức tôn giáo, hương về đền Hùng – Phú Thọ, chùa Hương – Hà tín ngưỡng thường xuyên tại nơi mình sinh sống, Nội, núi Bà Đen – Tây Ninh, viếng miếu và tham họ còn có nhu cầu hành hương đến các thánh địa dự lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam – An Giang, tôn giáo, các cơ sở thờ tự để chiêm bái, cầu Những du khách của loại hình du lịch này còn tìm nguyện, gửi gắm niềm tin, thực hành nghi lễ thờ đến những địa điểm núi non huyền bí, nhiều màu phượng, Bên cạnh đó, họ còn có nhu cầu tìm sắc tâm linh nhằm tìm kiếm những nơi thanh tịnh, hiểu về các tôn giáo, tín ngưỡng khác nhằm làm giúp họ thanh tu tạm thời để chiêm nghiệm và lấy giàu thêm sự hiểu biết văn hóa của bản thân. lại sự thăng bằng trong đời sống. Chính vì vậy, loại hình du lịch tâm linh (hay còn Thứ hai, du lịch tâm linh còn được biểu hiện gọi là du lịch tôn giáo, du lịch tín ngưỡng) ra đời. thông qua việc du khách đến tham quan và tìm Khác với các loại hình du lịch khác, ngoài những hiểu, nghiên cứu tôn giáo của người dị giáo. mục đích du lịch thuần túy như tham quan, nghỉ Những biểu hiện trong việc thực hành tôn giáo dưỡng, giải trí, du lịch tâm linh còn vì mục đích của một tôn giáo khác lạ cũng được xem là những thỏa mãn nhu cầu tâm linh của con người. Mục giá trị văn hóa đặc sắc có thể khơi dậy óc tò mò 87
3. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 của con người. Sự hiểu biết về tôn giáo giúp con Đạo Xển (Đạo Tư) hay còn gọi là Đức Huỳnh người dễ dàng tìm hiểu về đời sống tinh thần cũng Giáo Chủ – Huỳnh Phú Sổ, người khai lập Phật như vật chất của tín đồ tôn giáo đó, qua đó giúp giáo Hòa Hảo, và còn nhiều ông Đạo tên tuổi con người càng nhích lại gần nhau. khác. 2. TIỀM NĂNG, HOẠT ĐỘNG VÀ SẢN An Giang nổi tiếng là vùng đất mang đậm nét tâm PHẨM DU LỊCH TÂM LINH ĐẶC linh, không có địa phương nào ở đây mà không có TRƯNG Ở AN GIANG cơ sở thờ tự của một tôn giáo nào đó. Trong một 2.1. Khái quát về tôn giáo, tín ngưỡng ở An gia đình, việc thờ 5 hoặc 7, thậm chí hơn 20 trang Giang thờ (Tứ Ân Hiếu Nghĩa) là việc không lạ. Trong Với đặc thù địa văn hóa, An Giang là tỉnh đa dạng đời sống của người dân An Giang, tín ngưỡng tôn nhất về tôn giáo, tín ngưỡng ở ĐBSCL, bao gồm: giáo chiếm một vị trí vô cùng quan trọng. Mọi việc trong đời sống dường như đều có sự hiện Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên thiên thần: phổ biến diện của yếu tố tôn giáo, đều có những hoạt động nhất là thờ cúng Thổ Địa - Thần Tài, Táo Quân, thể hiện sự “giao tiếp” của con người đối với các Thành Hoàng Bổn Cảnh, Sơn Thần, Bà Chúa Xứ, đấng siêu nhiên. Tất cả các nghi lễ trong vòng đời Ngũ Hành (miếu). Ngoài ra, một số nơi còn thờ của người dân An Giang đều có sự hiện diện của cúng Tổ tiên nhân loại (Cửu huyền trăm họ), yếu tố tín ngưỡng, tôn giáo. Ngoài ra, việc thăm Ngọc Hoàng (Ông Thiên), Mẹ Phật Mẫu Diêu Trì viếng các cơ sở thờ tự còn được thực hiện quanh (Bà), Cửu Thiên Huyền Nữ, Ông Tà, Hà Bá - năm, tạo cho An Giang một màu sắc đậm nét văn Thuỷ Long, Bà Mẹ Sanh, v.v. hóa tâm linh. Tín ngưỡng thờ cúng nhân thần: phổ biến nhất là 2.2. Các hoạt động du lịch tâm linh ở An thờ cúng Gia tiên, Quan Thánh Đế Quân, Ông Giang Bổn, Bắc Đế trấn vũ, tổ nghề nghiệp, danh nhân - anh hùng dân tộc như Trần Văn Thành, Nguyễn Tương ứng với tiềm năng về du lịch tâm linh như Hữu Cảnh, Thoại Ngọc Hầu, Ngoài ra, một số đã đề cập trên đây, hoạt động của du khách thuộc nơi còn thờ cúng liệt sĩ cách mạng, v.v. loại hình du lịch này ở An Giang gồm các hình thức sau: Tôn giáo địa phương: phổ biến nhất là Phật giáo Hòa Hảo, đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa, đạo Cao Đài. Thứ nhất, du khách hành hương hoặc tham quan Ngoài ra, một số người dân còn tin theo các hệ tìm hiểu về các cơ sở thờ tự của các tín ngưỡng phái như Bửu Sơn Kỳ Hương, Huỳnh Đạo. tôn giáo. An Giang có hàng ngàn cơ sở thờ tự lớn nhỏ với hàng trăm ngôi chùa của Phật giáo Bắc Tôn giáo thế giới: Phật giáo Bắc Tông, Phật giáo Tông, trong đó có một số chùa nổi tiếng được Nam Tông (Phật giáo nguyên thủy hay Phật giáo công nhận là di tích cấp quốc gia như chùa Tây Theravada), Thiên Chúa giáo, Tin lành, Hồi An, Chùa Hang (chùa Phước Điền) – Châu Đốc, giáo, [Lý Tùng Hiếu, 2012, 25 – 40]. chùa Tam Bửu, chùa Phi Lai – Tri Tôn, chùa Đối với mỗi tôn giáo – tín ngưỡng, các cơ sở thờ Giồng Thành – Tân Châu, chùa Hòa Thạnh – Tịnh tự không chỉ thể hiện giá trị tâm linh mà còn là Biên, Nam Linh Sơn Tự – Thoại Sơn, ; Thánh những giá trị văn hóa đặc sắc thông qua lối kiến địa của Phật giáo Hòa Hảo (Tổ đình, An Hòa Tự) trúc và cách bài trí không gian đậm nét truyền – Phú Tân; khoảng 60 ngôi chùa Phật giáo Nam thống của các chủ thể văn hóa tương ứng. Tông trên địa bàn các huyện Tri Tôn, Châu Ngoài những hình thức tôn giáo kể trên, An Giang Thành, Tịnh Biên và Thoại Sơn, tiêu biểu nhất là còn nổi tiếng với một hình thức tâm linh nữa là chùa Xvayton (di tích kiến trúc nghệ thuật cấp hiện tượng các ông Đạo, tiêu biểu như ông Đạo quốc gia) – Tri Tôn; trên 50 nhà thờ lớn nhỏ thuộc Đoàn Minh Huyên với sự ra đời của đạo Bửu Sơn đạo Thiên Chúa và Tin Lành, tiêu biểu như Tòa Kỳ Hương, ông Đạo Đức Bổn Sư – Ngô Lợi, Giám mục Giáo phận Long Xuyên – thành phố người sáng lập đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa, hay ông Long Xuyên, nhà thờ Năng Gù – Châu Phú, nhà 88
4. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 thờ Cù lao Giêng – Chợ Mới; hàng chục tòa thánh tích của những nhân vật dị biệt được biết đến với đạo Cao Đài phân bố rải rác khắp các địa phương danh xưng “ông Đạo”, một vài người trong số này trong Tỉnh; toàn Tỉnh có 16 đại thánh đường đã tạo lập - cho ra đời những tôn giáo nội sinh ở (masjid) và 8 tiểu thánh đường (surao) của Hồi An Giang. Khách hành hương đến An Giang còn giáo, nổi tiếng nhất là thánh đường Mubarak (di tìm về con đường lập đạo của các “ông Đạo”, tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia) – Tân trong đó tiêu biểu là ông Đạo Đoàn Minh Huyên Châu. Ngoài ra, còn hàng trăm cơ sở thờ tự của (đức Phật Thầy Tây An) với quá trình tập họp các tín ngưỡng dân gian trên khắp các địa bàn dân, khai hoang lập làng, thu nhận đệ tử và khai trong Tỉnh, đặc biệt là tập trung ở một số ngọn núi sáng đạo Bửu Sơn Kỳ Hương với các địa điểm nổi tiêu biểu ở An Giang như núi Cấm, núi Sam, núi tiếng như chùa Thới Sơn, Trại Ruộng (chùa Két, núi Tượng, Chỉ tính riêng cụm di tích núi Phước Điền), đình Thới Sơn, mộ ông Đình Tây, Sam đã có trên 200 cơ sở thờ tự lớn nhỏ. Toàn – huyện Tịnh Biên, Tây An Cổ Tự (Chợ Mới), Tỉnh có hàng chục đình thờ thần Thành Hoàng, đình thờ Quản Cơ Trần Văn Thành (Châu Phú), tiêu biểu có đình Bình Mỹ - Châu Phú, đình Châu Thứ ba, du khách hành hương và tìm hiểu các Phú, Lăng Thoại Ngọc Hầu - Châu Đốc, đình Đa hoạt động và giá trị văn hóa của các lễ hội tôn Phước - An Phú, đình Mỹ Phước –Long Xuyên. giáo lớn, nhỏ trong Tỉnh. Hàng năm, có hàng trăm Nếu tính riêng cơ sở thờ tự của người Hoa, toàn lễ hội tôn giáo diễn ra ở An Giang, mỗi tôn giáo tỉnh An Giang có đến hàng chục cơ sở, nổi tiếng thậm chí còn tổ chức lễ, hội diễn ra hầu hết các như miếu Quan Thánh Đế Quân, chùa Ông Bắc, tháng trong năm. Những lễ hội tôn giáo lớn trong Thất Phủ miếu, chùa Ông Quách - Long Xuyên, Tỉnh như lễ Vía Bà Chúa Xứ Bàu Mướp (19-21/4 miếu Bảo Sanh Đại Đế, miếu Quan Thánh Đế âm lịch), lễ Vía Bà Chúa Xứ núi Sam (23-27/4 âm Quân - Tân Châu, Thiên Hậu Thánh Cung (chùa lịch); lễ cúng đình thần Châu Phú (Châu Đốc) và Bà Nước Hẹ) - Tịnh Biên, Ngoài việc hành dinh Nguyễn Hữu Cảnh (Chợ Mới) vào ngày 10- hương đến các cơ sở thờ tự để thực hành nghi 11/5 âm lịch (ngày giỗ Nguyễn Hữu Cảnh); các lễ thức tôn giáo, một bộ phận du khách đến đây để hội tôn giáo của Phật giáo Hòa Hảo như lễ Kỷ chiêm ngưỡng những công trình kiến trúc độc niệm ngày khai sáng đạo (18/5 âm lịch), lễ Đản đáo, tìm hiểu đời sống văn hóa tâm linh của các sinh Đức Huỳnh giáo chủ (25/11 âm lịch); lễ vía tộc người trên địa bàn tỉnh An Giang thông qua Phật Thầy Tây An của hệ phái Bửu Sơn Kỳ những quan điểm của họ về tôn giáo tín ngưỡng, Hương (12/8 âm lịch); lễ vía Đức Bổn Sư Ngô những kiêng kỵ mang tính tâm linh, cách thức xây Lợi của đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa (12-13/10 âm dựng và bố trí cơ sở thờ tự, cách thức hành lễ và lịch); lễ cúng miếu Ông Tà xã Tà Đảnh, huyện Tri lưu truyền những giá trị cốt lõi của các tôn giáo Tôn (19-20 tháng Giêng), các lễ hội của cộng tín ngưỡng, đồng Công giáo thuộc giáo phận Long Xuyên và Thứ hai, ngoài việc hành hương về các cơ sở thờ nhiều lễ hội lớn nhỏ khác. tự, khách du lịch còn hành hương về những ngọn Thứ tư, du khách kết hợp hành hương với các núi, non của dãy Thất Sơn. Nhiều núi ở An Giang hoạt động thuần túy du lịch khác như tham quan chứa đựng nhiều yếu tố tâm linh, huyền bí như các danh lam thắng cảnh, công trình kiến trúc nhà núi Sam (nơi phát hiện tượng Bà Chúa Xứ núi thờ (Cù lao Giêng – Chợ Mới), các khu sinh thái Sam và trên 200 cơ sở thờ tự lớn nhỏ), núi Két, tự nhiên, nghỉ dưỡng, mua sắm và thưởng thức núi Dài, núi Tượng, đặc biệt là núi Cấm – du đặc sản địa phương, khách đến núi Cấm không chỉ viếng và lễ Phật tại 2.3. Sản phẩm du lịch tâm linh đặc trưng của các chùa, miếu, điện thờ mà còn “thám hiểm” các tỉnh An Giang hang động nhỏ hẹp mang truyền thuyết huyền bí. Hàng ngày, có hàng trăm, thậm chí hàng ngàn Có thể nói rằng, tiềm năng du lịch tâm linh ở An lượt khách hành hương đến viếng nơi đây. Núi Giang rất phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, dựa trong dãy Thất Sơn từng là nơi khởi nguồn, phát vào đặc thù địa văn hóa và điều kiện lịch sử, 89
5. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 chúng tôi nhận thấy sản phẩm đặc trưng của loại tham dự lễ cúng là ước nguyện và cũng là một hình du lịch này ở An Giang có hai đại diện tiêu niềm tự hào đối với các tín đồ của Bà Chúa Xứ biểu là miếu Bà Chúa Xứ núi Sam cùng lễ hội Vía núi Sam. Họ tin rằng, khi tham dự lễ cúng Bà sẽ Bà và Khu du lịch Lâm Viên Núi Cấm. được Bà phù hộ nhiều hơn, cuộc sống của họ sẽ 2.3.1 Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam cùng lễ hội Vía càng mỹ mãn hơn. Bà Rất nhiều khách hành hương tự nhận Bà là Mẹ đỡ Bà Chúa Xứ được xem là một dạng thần Đất có đầu cho mình, xem việc viếng Bà mỗi năm như tầm ảnh hưởng mạnh mẽ đối với người dân Nam một bổn phận, trong cuộc sống dù làm chuyện lớn Bộ. Tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ dường như tồn chuyện nhỏ đều “xin phép” Bà, thậm chí có người tại khắp các địa phương nơi đây, tiêu biểu là ở An mỗi tháng đều đến viếng Bà, đi đâu xa, lâu ngày Giang. Qua khảo sát thực tế, chúng tôi ghi nhận không viếng Bà thì nhớ nhung như tình cảm đối miếu Bà Chúa Xứ có mặt tại nhiều địa phương ở với người mẹ ruột của mình. Đây là những điều An Giang như Châu Đốc, Tịnh Biên, Tri Tôn, chúng tôi được chứng kiến, nghe thấy khi tiếp xúc Châu Phú, Tân Châu, Thoại Sơn, Trong đó, tiêu với một số khách hành hương viếng Bà trong lễ biểu nhất là miếu Bà Chúa Xứ núi Sam ở thành Vía Bà Chúa Xứ núi Sam. Và xa hơn nữa là tín đồ phố Châu Đốc, được công nhận là di tích kiến trúc của Bà từ mọi miền đất nước đổ về. Nhiều người nghệ thuật cấp Quốc gia ngày 10/7/1980. Khách tâm sự, mỗi năm, nếu không đến viếng Bà Chúa du lịch hành hương đến viếng, khấn vái ở miếu Bà Xứ núi Sam một lần sẽ cảm thấy không yên lòng với nhiều mục đích khác nhau như cầu bình an, và trong lòng luôn bị thúc giục rồi nhất định phải cầu sức khỏe, cầu may mắn, cầu tài lộc, cầu thăng đến viếng Bà. Khách hành hương đến viếng Bà tiến, cầu con cái, cầu tình duyên, Họ viếng, Chúa Xứ núi Sam thường xin lộc bằng cách “vay cúng Bà Chúa Xứ vì mục đích tâm linh đơn thuần tiền” Bà để “làm vốn” làm ăn. Do vậy, hằng năm, có lẽ không mạnh mẽ bằng mục đích thế tục của để đền ơn, số tài vật mà khách dâng cúng cho Bà bản thân. Đa số họ mong muốn sau khi viếng, là rất nhiều. Qua số lượng thống kê về khách cúng, khấn Bà, đều xin Bà phù hộ cho họ có cuộc hành hương đến viếng miếu Bà mỗi năm phần nào sống sung túc, giàu có hơn là cầu được bình an. chúng ta có thể khẳng định niềm tin vào sự linh Hằng năm, miếu Bà Chúa Xứ núi Sam diễn ra lễ thiêng của Bà là rất mạnh mẽ, chứng tỏ được uy hội Vía Bà vào các ngày 23 – 27/4 âm lịch. Tuy thế của một lực lượng thần bí tối cao chứ không nhiên, việc viếng Bà dường như diễn ra quanh chỉ là một vị thần Đất. Rõ ràng, miếu Bà và lễ Vía năm, thường tập trung vào bốn tháng đầu năm, Bà Chúa Xứ núi Sam là một tài nguyên rất lớn cao điểm là vào những ngày diễn ra lễ chính, tín trong việc khai thác du lịch tâm linh ở An Giang, đồ viếng Bà lên hàng ngàn lượt mỗi ngày. bởi vì nó không chỉ thu hút khách du lịch thông thường mà phần lớn khách hành hương còn cho Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được Bộ Văn rằng, đến vía Bà là một “bổn phận và nhiệm vụ” hóa, Thông tin và Du lịch Việt Nam công nhận là phải làm. Như vậy, nếu khai thác tốt nguồn tài Lễ hội cấp Quốc gia vào năm 2001. Lễ hội không nguyên này, ngành du lịch của An Giang sẽ có chỉ mang tính chất tín ngưỡng tâm linh mà còn là được them nguồn thu rất đáng kể. hoạt động văn hóa đặc trưng của cư dân Nam Bộ nói chung và An Giang nói riêng. Lễ Vía Bà Chúa 2.3.2 Khu du lịch Lâm Viên Núi Cấm Xứ núi Sam mang dáng dấp của một lễ ở đình thờ Núi Cấm là ngọn núi cao nhất trong toàn vùng thần Thành Hoàng với các lễ cúng như lễ tắm Bà, Thất Sơn có chiều cao 710 m, được xem là nóc lễ thỉnh sắc Thoại Ngọc Hầu về miếu Bà, lễ Túc nhà của ĐBSCL với hàng trăm điện thờ. Núi Cấm yết, lễ Xây chầu, lễ Chánh tế. Những lễ này được ngoài lợi thế về việc phát triển du lịch sinh thái có diễn ra trang nghiêm theo đúng quy củ truyền khí hậu khá mát mẻ, hệ động - thực vật phong thống từ mấy trăm năm hình thành và phát triển phú, đa dạng, đặc biệt là các loại dược liệu quý, của miếu Bà. Mỗi lễ mang ý nghĩa đặc biệt, việc đồng thời còn là một địa điểm lý tưởng để nghỉ 90
6. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 dưỡng. Núi Cấm còn là nơi thích hợp cho du lịch 3.1. Thực trạng du lịch tâm linh ở An Giang tâm linh – du khách hành hương đến hàng trăm hiện nay điện thờ, nơi thanh tu của các cư sĩ, đạo sĩ, Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch An Giang, Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Hữu Hiệp, ở Thất trong năm 2016, An Giang đón khoảng 6,4 triệu Sơn người ta còn phân biệt “non” khác với “núi”. lượt khách du lịch, tăng 2,4% so với năm 2015. “Non” cũng gọi là “vồ”, tức chỗ đá nhô ra từ núi, Doanh thu du lịch ước đạt 2.000 tỷ đồng, tăng ở trên cao và thông thường, hễ có chỗ nhô ra thì 31,5% so với năm 2015. Điều này cho thấy, du có chỗ khuyết vào, gọi là “điện”. “Điện” hiểu như lịch An Giang đang có những tín hiệu phát triển hang cạn, đủ để lập một cái am để tu, thờ cúng. đáng khích lệ. Đối với loại hình du lịch tâm linh, Những nơi vừa có “vồ” vừa có “điện” được nhiều tính riêng năm 2012, lượng khách đến Miếu Bà người biết đến là ở núi Cấm, gồm: Vồ Bò Hong ở Chúa Xứ núi Sam đạt 3,6 triệu lượt. Con số này độ cao 710 m, vồ Đầu ở độ cao 584 m, vồ Bà ở độ đang tăng lên hàng năm. Điều này cho thấy, An cao 579 m, vồ Ông Bướm, vồ Thiên Tuế ở độ cao Giang có nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển 514 m. Năm vồ vừa kể, người ta gọi là Năm Non loại hình du lịch tâm linh với nhiều sản phẩm đặc (“Năm Non Bảy Núi”). Ngoài ra, còn có các vồ trưng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nguồn thu từ khác như vồ Cây Quế, vồ Chư Thần, vồ Mồ loại hình du lịch tâm linh ở An Giang chưa tương Côi, còn điện – nơi núi đá tự nhiên hình thành xứng với tiềm năng hiện có. Một số biểu hiện của những dạng thế đặc biệt, trông nhuốm vẻ linh vấn đề này có thể kể đến: thiêng huyền nhiệm, được sơn nhân đắc dụng làm - Khách của loại hình du lịch này đến An Giang nơi cúng bái chư vị sơn thần, [Nguyễn Hữu . chủ yếu là đến các cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng Hiệp, 2010, 36, 37]. trong thời gian ngắn, do họ chỉ chú trong việc Đến với núi Cấm, du khách có thể lên đỉnh núi chiêm bái và tham gia các nghi thức, lễ hội tôn bằng nhiều cách như đi cáp treo, xe ô tô, xe gắn giáo mà ít tham gia các hoạt động mang tính máy hay cũng có thể đi bộ. Đối với mỗi cách di chất vui chơi giải trí hay nghỉ dưỡng. Thời chuyển, du khách sẽ có những trải nghiệm khác gian lưu trú của khách ngắn. Nếu tính riêng biệt và thú vị. Trên đỉnh của núi Cấm, ngoài việc miếu Bà Chúa Xứ núi Sam (điểm du lịch tâm tham quan các điện thờ, hang động, du khách còn linh quan trọng nhất Tỉnh) thì thời gian lưu trú hành hương đến các danh thắng nổi tiếng vừa có trung bình của khách là 1,3 ngày chủ yếu tập quang cảnh đẹp, vừa mang đậm yếu tố tâm linh trung vào mùa lễ hội; thời gian khách hành của An Giang như chùa Vạn Linh, chùa Phật Nhỏ, hương đến núi Cấm dài từ khoảng 1 – 3 ngày. chùa Phật Lớn, đặc biệt là tượng Phật Di Lặc cao Tuy nhiên, các dịch vụ khách sử dụng tại 33,6 m, đạt kỷ lục là tượng Phật Di Lặc trên đỉnh đây lại không đáng kể. Hầu hết du khách chủ núi cao nhất Việt Nam và châu Á. Không chỉ yếu thăm viếng các điểm du lịch tâm linh tham quan, hành lễ, du khách còn có thể mua sắm trong vài giờ (ước tính lượng khách đến thành và thưởng thức đặc sản địa phương, tiêu biểu nhất phố Châu Đốc năm 2016 là 4.570.500 lượt, so là món bánh xèo Bảy Núi với rất nhiều loại rau với cùng kỳ tăng 6,92%, so với kế hoạch đạt rừng mang giá trị dược liệu cao. Tuy không có 102%, tổng khách lưu trú 262.192 khách nhiều các lễ hội tôn giáo, nhưng quang cảnh thiên (trong đó, khách Việt Nam: 225.643 lượt; nhiên rừng núi bao la, tĩnh mịch với nhiều truyền khách nước ngoài: 34.778 lượt; khách Việt thuyết tâm linh huyền bí, núi Cấm đã và đang trở Kiều: 1.771 lượt. Như vậy, tổng số khách lưu thành điểm du lịch tâm linh không thể bỏ qua khi trú chỉ chiếm 5,74% trên tổng số khách du lịch đến An Giang. đến thành phố Châu Đốc. Con số này chứng 3. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT minh cho việc thất thu từ khách du lịch đến TRIỂN DU LỊCH TÂM LINH Ở AN thành phố Châu Đốc nói chung và các điểm du GIANG HIỆN NAY lịch tâm linh tại đây nói riêng, vì họ chỉ tham quan trong ngày mà ít trú lưu qua đêm). 91
7. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 - Hầu hết các điểm du lịch tâm linh ở An Giang vụ kém chuyên nghiệp, cụ thể là, trong năm không thu vé tham quan, mặt khác, du khách 2016, thành phố Châu Đốc phối hợp với sử dụng các dịch vụ du lịch của địa phương rất Thanh tra Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch An hạn chế, họ chỉ chi tiêu cho các dịch vụ lưu trú Giang tiến hành kiểm tra 15 cơ sở lưu trú du khi có nhu cầu qua đêm và mua sắm đặc sản lịch, trong đó có 11 cơ sở vi phạm, bên cạnh địa phương, thậm chí nhiều du khách còn tự đó còn tiến hành kiểm tra về vấn đề vệ sinh an chuẩn bị thức ăn, thức uống trong quá trình toàn thực phẩm đối với 69 cơ sở kinh doanh tham quan. Phần lớn khách lựa chọn những dịch vụ ăn uống, đã phát hiện 58 cơ sở vi dịch vụ với giá cả bình dân, chưa quan tâm phạm (Ủy ban Nhân dân thành phố Châu Đốc, đến các cơ sở cung ứng dịch vụ du lịch có tiêu 2017); một bộ phận lao động phục vụ dịch vụ chuẩn và chất lượng cao, dẫn đến nguồn thu từ vận chuyển du khách tại các điểm du lịch tâm du lịch chiếm tỉ lệ rất thấp so với số lượng linh thiếu chuyên nghiệp, thậm chí còn giành khách tham quan. Đơn cử như khách hành giật khách, có thái độ khiếm nhã với khách; hương đến núi Cấm, một số đoàn khách có khả bất ổn về an ninh trật tự, an toàn xã hội vào năng nghỉ lại qua đêm từ 1 – 3 đêm/đợt nhưng những mùa cao điểm hoặc các lễ hội dẫn đến tất cả những dịch vụ họ sử dụng đều ở mức tối tình trạng cướp giật, chen lấn, giẫm đạp và xô thiểu, có tiêu chuẩn thấp, giá rẻ như phòng trọ xát lẫn nhau (ví dụ giai đoạn 2013 - 2015, tại (chất lượng dịch vụ thấp, ở ghép cả đoàn, chi thành phố Châu Đốc phát hiện và lập biên bản phí thấp). Ngoài ra, khách du lịch còn trang bị 8.480 trường hợp vi phạm về kinh doanh mua cho những nhu cầu cần thiết khác, như tự bán, lấn chiếm lòng lề đường, trật tự đô thị; mang theo nước uống và thức ăn dùng cho cả 182/2.760 cơ sở kinh doanh, dịch vụ không đoàn trong suốt chuyến đi. Nhiều khách mua đảm bảo vấn đề an ninh trật tự) (Ủy ban Nhân đặc sản địa phương còn rất dè dặt bởi họ chưa dân thành phố Châu Đốc, 2016). an tâm về chất lượng sản phẩm, giá cả chưa - Môi trường tự nhiên tại các điểm du lịch tâm hợp lý. linh bị ô nhiễm đáng báo động, một số điểm Một số nguyên nhân dẫn đến hiện trạng trên có chưa đảm bảo điều kiện vệ sinh tối thiểu cho thể kể đến như: khách. Điều này khiến du khách cảm thấy ái - Môi trường xã hội tại các điểm du lịch tâm ngại và lo sợ, đặc biệt là khách quốc tế. Hệ quả linh còn “vướng” nhiều vấn đề bất cập gây ảnh là du khách chỉ muốn đến để tham quan một hưởng tiêu cực đến hình ảnh du lịch địa cách nhanh chóng rồi đi mà không ở lại lâu phương, như nạn chèo kéo khách mua các vật hơn. phẩm cúng tế, ăn xin, móc túi (ví dụ giai ;đoạn - Tại các điểm du lịch tâm linh, hoạt động vui 2013 - 2015, thành phố Châu Đốc tiến hành xử chơi giải trí chưa phong phú, thậm chí trong lý lực lượng bán hàng rong, ăn xin, cò mồi đeo các lễ hội tôn giáo, phần “lễ” rất được chú bám, chèo kéo khách với 524 người, trong đó trọng, trong khi đó, phần “hội” ít được quan làm cam kết 326 đối tượng) (Ủy ban Nhân dân tâm, do đó du khách không có nhiều lựa chọn thành phố Châu Đốc, 2016); mê tín dị đoan – và tham gia hoạt động vui chơi giải trí cũng là “buôn thần bán thánh” lừa đảo khách mua và nguyên nhân khiến du khách không muốn lưu sử dụng các “dịch vụ tâm linh” như bói toán, lại lâu tại các điểm du lịch. Và như vậy, thời giải hạn, bùa chú, Chỉ tính riêng hoạt động gian qua, các địa phương có loại hình du lịch mê tín dị đoan tại thành phố Châu Đốc, trong này thất thu trầm trọng. năm 2016 đã phát hiện và xử lý 87 vụ gồm 11 - Kết cấu hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật du tổ chức, cá nhân (Ủy ban Nhân dân thành phố lịch tại hầu hết các điểm du lịch tâm linh chưa Châu Đốc, 2017); một số hộ kinh doanh dịch đồng bộ và chưa đảm bảo chất lượng phục vụ vụ du lịch “chặt chém”, cung cấp hàng giả, du khách, đặc biệt là ở các điểm thuộc khu vực hàng kém chất lượng cho khách, thái độ phục 92
8. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 Bảy Núi. Chẳng hạn, hàng quán phục vụ ăn hương, cúng vái, tạo ra một không gian an toàn, uống nhếch nhác, tạm bợ, không đảm bảo vệ trật tự, sạch sẽ, thoáng mát, văn minh, lịch sự; sinh an toàn thực phẩm, giá cả không hợp lý; Kết hợp với cơ sở đào tạo tổ chức các lớp đào tạo, cơ sở lưu trú không đảm bảo điều kiện tối bỗi dưỡng về kinh doanh du lịch, tiến tới cấp thiểu để phục vụ du khách về vệ sinh và các chứng chỉ hành nghề, đồng thời quy định những trang thiết bị chuyên dụng. cá nhân, hộ gia đình, tổ chức nào không có chứng 4. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT chỉ này không được hành nghề, kinh doanh, qua TRIỂN DU LỊCH TÂM LINH Ở AN đó tổ chức lại các hoạt động du lịch nói chung và GIANG du lịch tâm linh nói riêng một cách chuyên nghiệp Từ việc khái quát thực trạng trên đây, thiết nghĩ, hơn, hấp dẫn hơn; các cấp chính quyền, tổ chức có liên quan cần Đẩy mạnh công tác truyền thông và xem đây là phải có những giải pháp thiết thực nhằm phát triển một kênh quan trọng trong chiến lược phát triển loại hình du lịch tâm linh ở An Giang tương xứng kinh doanh. Có thể nói, quản lý và truyền thông là với tiềm năng. mảng yếu kém của chúng ta. Cơ quan quản lý du 4.1 Đối với cơ quan quản lý Nhà nước về du lịch phải kết hợp chặt chẽ với ban quản lý các lịch điểm du lịch tâm linh ứng dụng công nghệ thông tin để quảng bá, quản lý điểm du lịch. Các trang Ban hành những quy định về việc đảm bảo các web cần thiết kế chuyên nghiệp, đặc thù với đầy vấn đề an ninh trật tự, an toàn xã hội tại các khu, đủ nội dung, sinh động phục vụ cho du lịch. Nên điểm du lịch tâm linh, đặc biệt là vào các mùa lễ chú ý rằng, trong thời đại hội nhập toàn cầu, một hội; phối hợp với cơ quan quản lý thị trường điều thông tin có thể truyền đi cả thế giới trong vòng tiết và quy định giá cả đối với các hàng hóa, dịch vài giây mà thôi. Hơn nữa, khách du lịch, đặc biệt vụ phục vụ du khách xung quanh các điểm du là khách quốc tế, hầu hết họ đều tìm hiểu thông lịch, tránh tình trạng chặt chém du khách; thanh tin về điểm đến, bản sắc văn hóa, sản phẩm du tra, kiểm tra, rà soát các cơ sở kinh doanh du lịch lịch đặc trưng, an ninh - trật tự, trước khi họ tại địa bàn có các điểm du lịch tâm linh nhằm đảm quyết định đi đến điểm du lịch, quốc gia nào đó. bảo các điều kiện trong việc sẵn sàng phục vụ du khách, tránh tình trạng cung cấp hàng hóa, dịch vụ 4.2 Đối với ban quản lý các điểm du lịch, lễ kém chất lượng; hội tôn giáo Kiên quyết bài trừ và có những biện pháp cưỡng Có biện pháp để khôi phục các giá trị văn hóa chế đối với các hoạt động mê tín dị đoan hoặc lợi truyền thống tốt đẹp nhằm tăng tính nhân văn và dụng lòng tin tín ngưỡng của du khách để trục lợi tính linh thiêng của các địa điểm du lịch tâm linh, bất hợp lý. Chẳng hạn, kiểm soát chặt chẽ hoặc cũng như các lễ hội tôn giáo; tổ chức các nghi ngăn chặn việc bán đồ cúng và chim phóng thức tôn giáo cần đảm bảo tính trang nghiêm và sinh, dưới nhiều hình thức lừa gạt khách tại khu linh thiêng nhằm đề cao giá trị văn hóa, giá trị vực núi Sam nhằm vừa đảm bảo quyền lợi của tâm linh, nhân vật lịch sử - văn hóa với các điểm khách du lịch vừa bảo vệ loài sinh vật này; du lịch (Ví dụ như ở nước Áo, họ khai thác triệt để hình ảnh danh nhân văn hóa Wolfgang Xử lý triệt để vấn đề ô nhiễm môi trường và có Amadeus Mozart (1756 - 1791), một nhạc sĩ tài biện pháp chế tài đủ mạnh đối với những hành vi hoa của nhân loại trên hầu hết các sản phẩm, thậm gây ô nhiễm môi trường trong các khu, điểm du chí trên viên socola, cây kem để thu hút việc lịch. Để thực hiện điều này, chúng ta cần đưa ra mua quà lưu niệm khi du khách đến đó). An những quy định cụ thể để cộng đồng nào đủ điều Giang từng được mệnh danh là vùng “Địa linh kiện mới được tham gia làm dịch vụ. Ngay trong nhân kiệt”; biên soạn tài liệu song ngữ hoặc tam miếu Bà cũng cần sắp xếp lại việc du khách thắp ngữ chuẩn xác, hấp dẫn giới thiệu về nguồn gốc, lịch sử, tư tưởng, của các tôn giáo, di tích, nhân 93
9. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 vật lịch sử - văn hóa – tôn giáo, kết hợp với trường các điểm du lịch như một quần thể; kết cấu việc truyền thông rộng rãi nhằm giới thiệu, quảng hạ tầng, đặc biệt là đường xá thông thoáng, an bá một cách chính thống trên các phương tiện toàn; xây dựng mạng lưới nhà hàng, khách sạn, thông tin đại chúng; nhà nghỉ phục vụ chuyên nghiệp với các món ăn Tổ chức nhiều hoạt động giải trí gắn liền với điểm đặc sản, có không gian thư giãn, vui chơi giải trí du lịch tâm linh, đặc biệt mở rộng và phát triển chất lượng được đảm bảo một cách nghiêm túc, từ phần “hội” trong các “lễ hội” tôn giáo. Có như đó kết hợp với doanh nghiệp xây dựng các tuyến, vậy mới hy vọng giữ chân khách ở lại lâu hơn. tour du lịch trọn gói, linh hoạt trong khu vực, Điều này có thể thực hiện thông qua việc khôi trong nước và ngoài nước. Có như vậy mới có thể phục (nếu đã có trước đây) hoặc tổ chức các trò kéo dài thời gian và tận dụng tối đa quỹ thời gian chơi dân gian dựa vào các truyền thuyết liên quan của khách du lịch ở lại An Giang (bởi vì hàng đến đối tượng được suy tôn trong lễ hội, tổ chức ngày, An Giang có hàng trăm, thậm chí hàng các hoạt động vui chơi, thể thao, biểu diễn nghệ nghìn người vừa leo núi vừa hành hương tại núi thuật thiết thực nhằm tạo điều kiện giải trí cho Cấm, ngoài ra nhóm khách này thường lưu lại từ 2 khách du lịch; – 4 ngày vừa để thăm viếng các điện, vồ, chùa, vừa kết hợp nghỉ dưỡng ở hệ sinh thái núi cao có Phải có yêu cầu cụ thể đối với đội ngũ thuyết khí hậu mát mẻ; khách còn đến địa điểm nổi tiếng, minh viên ngoài việc có chuyên môn, đạt tính có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đối với đời sống tâm chuyên nghiệp, sự tâm huyết, lòng tự trọng, tự tôn linh trong thời kỳ khẩn hoang của người dân An dân tộc còn phải sử dụng lưu loát ít nhất một Giang nói riêng và Nam Bộ nói chung, tiêu biểu ngoại ngữ để kịp thời cung cấp cho du khách như ông Đạo Đoàn Minh Huyên – người khai đạo những thông tin cần thiết, hấp dẫn, hướng dẫn Bửu Sơn Kỳ Hương, gồm các địa điểm như chùa khách trong và ngoài nước thực hiện các nghi Thới Sơn, Trại Ruộng (chùa Phước Điền), đình thức tôn giáo nhằm tăng sự hấp dẫn đối với Thới Sơn, mộ ông Đình Tây (Tịnh Biên), đình thờ khách; nên động viên các người đứng đầu cơ sở Quản Cơ Trần Văn Thành (Châu Phú), Tuy thờ tự, điểm du lịch thuyết minh được cho khách nhiên, thị trường khách này ít được quan tâm và (nói được tiếng Anh thì càng tốt). Điều này cũng khai thác hiệu quả). Cần đầu tư và phát triển du là yếu tố góp phần thu hút khách đến tham quan lịch không chỉ các cơ sở thờ tự của người Việt mà nhiều hơn; còn chú trọng các công trình tín ngưỡng tôn Tăng cường lực lượng bảo vệ trong các lễ hội tôn giáo của các dân tộc Hoa, Chăm, Khmer (Du giáo nhằm đảm bảo sự an toàn cho khách và tránh khách nói chung, du khách người Việt nói riêng đi tình trạng mất an ninh - trật tự xảy ra, Một vấn đến các nước Đông Nam Á như đất nước chùa đề đặt ra bức thiết mà hầu hết khách du lịch lo tháp (Campuchia), xứ sở chùa Vàng (Myanma, ngại nhiều, thậm chí là rất sợ, đó là vấn đề an toàn Thái Lan, Lào) đều viếng thăm các ngôi chùa Phật thực phẩm. Khách du lịch bao giờ cũng muốn giáo Theravada. Tuy nhiên, ở An Giang có hơn 60 thưởng thức đặc sản nơi mình đến nhưng nhiều ngôi chùa tương đồng như thế lại chưa được khai khách phải chấp nhận bỏ qua những món đặc sản thác hợp lý. Khi du lịch đến các nước Hồi giáo thì cho dù họ rất thích vì không đảm bảo vệ sinh. các thánh đường là điểm đến trọng yếu của loại Chẳng hạn, rất nhiều khách thích ăn bánh xèo núi hình du lịch tâm linh. Theo kinh nghiệm từ ngành Cấm nhưng ngay cả rau rừng cũng không được du lịch Malaysia, các thánh đường Hồi giáo ngày rửa sạch, bảo quản hợp vệ sinh, bên cạnh hàng càng thu hút du khách khắp nơi trên thế giới, bởi quán nhếch nhác, bàn ghế không sạch sẽ, Điều vì nó vừa mang yếu tố tâm linh, vừa còn là những đó đã làm cho chúng ta mất nguồn thu lớn từ dịch công trình kiến trúc độc đáo, chứa đựng các giá trị vụ này; văn hóa cốt lõi trong đời sống của tín đồ Hồi giáo. Nhanh chóng đầu tư cho việc sửa sang, quy An Giang có 16 đại thánh đường Hồi Giáo, những . hoạch, phát triển khuôn viên, cảnh quan môi thánh đường này được xây theo kiến trúc truyền 94
10. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 thống của thánh đường Hồi giáo ở các nước Ảrập nhân lực phục vụ, trong đó có cả các vị sư sãi nắm nhưng chúng cũng chưa được khai thác triệt để vững chuyên môn, dạy có bài bản, khoa học; đảm cho du lịch). An Giang có nhiều tiềm năng du lịch bảo an ;toàn vệ sinh đối với các món ăn, nhằm tâm linh tương đồng với các nước trong khu vực, làm cho khách tham gia các khóa này yên tâm. trong khi du lịch tâm linh ở các quốc gia đó đã tận Với không khí mát mẻ, trong lành, không gian dụng một cách tối đa các tiềm năng hiện có và yên ắng, tĩnh lặng của núi non vùng Thất Sơn ngành du lịch ngày càng phát triển thì du lịch An hoặc vài nơi khác trong Tỉnh chắc chắn từng bước Giang lại chưa khai thác hoặc khai thác chưa đúng chúng ta sẽ khai thác được hoạt động này một với tiềm năng. Ở đây, chúng tôi đề xuất khai thác cách triệt để) Như vậy, để phát triển sản phẩm các lễ hội của 4 dân tộc chính với những sản du lịch nói chung, du lịch tâm linh nói riêng, các phẩm riêng biệt, điểm du lịch tâm linh từ các tộc cấp chính quyền cần có hợp tác chặt chẽ, có trách người cộng cư đang có nhiều tiềm năng phát triển nhiệm ràng buộc minh bạch với các doanh nghiệp, nhưng ít được quan tâm dựa trên nền tảng của các các chuyên gia, các nhà nghiên cứu để tư vấn, đề sản phẩm du lịch tâm linh đặc trưng hiện nay (Cần xuất những ý tưởng sáng tạo, khả thi nhằm triển xây dựng chương trình tổng hợp cho khách du khai thực hiện thành công, góp phần làm phong lịch văn hóa, tâm linh tham quan, hành hương, phú sản phẩm du lịch ở An Giang. hành lễ ở Cụm di tích văn hóa - lịch sử; tham dự 5. KẾT LUẬN lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam; tham quan An Giang có các hình thức tôn giáo tín ngưỡng những ngọn núi thiêng của dãy Thất Sơn, các ngôi phong phú nhất ĐBSCL. Mỗi tộc người ở đây có chùa Phật giáo Nam Tông; tham dự Tết Chol cách thức thực hành niềm tin tôn giáo riêng biệt, Chnam Thmay, lễ Sen Dolta – Hội đua bò Bảy khiến cho An Giang có một nền văn hóa tín Núi, lễ hội Ok om bok; thưởng thức ẩm thực của ngưỡng thật sự phong phú và đa dạng. Đối với người Khmer ở Tri Tôn, Tịnh Biên, khu du lịch mỗi hình thức tôn giáo tín ngưỡng, có nhiều cơ sở sinh thái rừng Tràm Trà Sư; tham quan, hành lễ, thờ tự khác nhau, giúp cho An Giang có rất nhiều tham quan thánh đường Hồi Giáo; tìm hiểu đời tiềm năng để phát triển loại hình du lịch tâm linh. sống văn hóa, làng nghề truyền thống và thưởng Sản phẩm du lịch tâm linh đặc trưng tiêu biểu của thức ẩm thực của người Chăm ở Tân Châu, An An Giang có thể nói đến là miếu Bà Chúa Xứ núi Phú; tham gia các hoạt động du lịch sinh thái ở Sam cùng lễ hội Vía Bà và Khu du lịch Lâm Viên búng Bình Thiên tại huyện An Phú, kết hợp mua Núi Cấm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, loại hình sắm tại các trung tâm thương mại cửa khẩu quốc du lịch này ở An Giang phát triển chưa tương tế Tịnh Biên, chợ Châu Đốc). xứng với tiềm năng. Sẽ không là quá muộn, nếu Xây dựng sản phẩm du lịch tâm linh theo hướng từ bây giờ chúng ta tiến hành đồng bộ các giải gắn với phát triển các khu, điểm du lịch tâm linh pháp khả thi. Ngoài các giải pháp cơ bản trên đây đạt tới độ tinh tế, đáp ứng đa dạng, phong phú nhu còn nhiều giải pháp khác mà mỗi cá nhân, tổ cầu về tâm linh của du khách, nhất là các dịp lễ chức, đặc biệt là các cấp chính quyền phải tư duy hội; cần hiểu đúng khái niệm sản phẩm du lịch sáng tạo, luôn đổi mới, làm nhiều hơn nói thì mới tâm linh không chỉ là sản phẩm vật chất, di tích có thể khai thác được một ngành được xác định là mà còn có các sản phẩm tinh thần – tâm linh. Đây mũi nhọn của Tỉnh. Bên cạnh đó, chúng ta cần có là điều rất quan trọng mà chúng ta chưa nghĩ đến chiến lược phát triển du lịch sao cho có sự chung và chưa làm. Chẳng hạn, trên núi Cấm hoặc các tay góp sức của cộng đồng nhằm cải thiện chất điểm khác, chúng ta tổ chức Tuần lễ ăn chay, lượng dịch vụ của các sản phẩm du lịch tâm linh, Tuần lễ yoga, Tuần lễ thiền, Thăng hoa núi Cấm góp phần đưa ngành du lịch An Giang thay da đổi (các khóa ngắn hạn này, chúng ta cũng có thể thiết thịt là một việc không thể chờ đợi lâu hơn nữa. kế linh hoạt từ 3 - 5 ngày, thậm chí là 01 ngày, vì khách du lịch ít có điều kiện ở lâu hơn. Để làm được điều này, chúng ta cần đầu tư đào tạo nguồn 95
11. An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 16 (4), 86 – 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO Trần Đức Thanh. (2008). Nhập môn khoa học du International Islamic University Malaysia. (2016). lịch. Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội. Issues And Potential Of Mosque As A Trúc Giang. (2016). Du lịch sẽ là ngành kinh tế Spiritual Tourism Destination In Malaysia. mũi nhọn của An Giang. Truy cập từ Proceedings of ISER 22nd International Conference, Hong Kong, ISBN: 978 – 93 – ws/items/17921. 85973 - 48. Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch An Giang. Truy cập từ: (2014). Quy hoạch tổng thể phát triển ngành du lịch An Giang giao đoạn từ năm 2014 đến pdf/206-14565539051-6.pdf. năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. IGI Global. (2017). What is Spiritual Tourism. Ủy ban Nhân dân Thành phố Châu Đốc. (2016). Truy cập từ Báo cáo Kết quả triển khai thực hiện Nghị global.com/dictionary/spiritual- quyết số 11-NQ/TU ngày 18/01/2013 của Ban tourism/39292. Chấp hành Đảng bộ tỉnh An Giang và Kế hoạch số 53-KH/TU ngày 26/4/2013 của Ban Lý Tùng Hiếu. (01/11/2012). Diện mạo văn hoá Chấp hành Đảng bộ thị xã (nay là thành phố đa dân tộc - đa tôn giáo ở An Giang qua khảo Châu Đốc) về đẩy mạnh phát triển du lịch trên sát điền dã. Tập san Khoa học Xã hội & Nhân địa bàn đến năm 2015 và định hướng đến năm văn (Annals of USSH). Số 56 (9/2012), trang 2020. 25 – 40. Ủy ban Nhân dân Thành phố Châu Đốc. (2017). Mai Thị Minh Thuy. (2016). Tín ngưỡng thờ Ông Báo cáo Kết quả thực hiện các chỉ thị, nghị Địa – Ông Tà của người Việt ở An Giang. quyết của Thủ tướng Chính phủ về phát triển Luận văn Thạc sĩ ngành Văn hóa học. Trường du lịch. Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh. UNWTO. (2017). truy cập ngày 21/4/2017. Nguyễn Đăng Duy. (1996). Văn hóa tâm linh. Nhà xuất bản Hà Nội. Nguyễn Hữu Hiệp. (2010). An Giang đôi nét văn hóa đặc trưng vùng đất bán sơn địa. Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin. Nguyễn Văn Tuấn. (2013). Du lịch tâm linh ở Việt Nam - Thực trạng và định hướng phát triển. Truy cập từ: traodoi/726-du-lich-tam-linh-o-viet-nam-thuc- trang-va-dinh-huong-phat-trien.html. 96