Thanh toán bằng hình thức ví điện tử tại Việt Nam và ứng dụng trong đào tạo sinh viên ngành tài chính ngân hàng tại trường đại học kiến trúc Đà Nẵng

Nội dung text: Thanh toán bằng hình thức ví điện tử tại Việt Nam và ứng dụng trong đào tạo sinh viên ngành tài chính ngân hàng tại trường đại học kiến trúc Đà Nẵng

1. KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG 10/2021 THANH TỐN BẰNG HÌNH THỨC VÍ ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM VÀ ỨNG DỤNG TRONG ĐÀO TẠO SINH VIÊN NGÀNH TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG ThS. Nguyễn Thị Nga My(*) Tĩm tắt Việt Nam đang là một trong những quốc gia cĩ mức tăng trưởng thanh tốn điện tử cao nhất thế giới với tốc độ khoảng 35%/năm. Điều này dẫn tới sự phát triển nhanh và rất mạnh của các loại hình thương mại điện tử. Nổi bật trong số đĩ là cuộc đua đầy sơi động của các ví điện tử trong vài năm gần đây. Bài viết phân tích thực trạng thanh tốn ví điện tử tại Việt Nam và ứng dụng trong đào tạo sinh viên ngành Tài chính – ngân hàng tại Trường Đại học Kiến trúc Đà Nẵng. 1. Đặt vấn đề 2.1. Định nghĩa Thanh tốn khơng dùng tiền mặt là xu Ví điện tử là một dịch vụ về thanh tốn hướng phát triển tất yếu trên thế giới và trực tuyến cho phép người dùng sử dụng số đang được đơng đảo người dân lựa chọn tiền cĩ trong ví để mua hàng hoặc trả phí tại thay cho hình thức chi trả tiền mặt. Theo các website thương mại điện tử, đồng thời khảo sát của Ngân hàng Thế giới, thanh tốn cho phép các giao dịch chuyển tiền, nạp khơng dùng tiền mặt đã trở thành phương tiền, rút tiền, theo dõi lịch sử giao dịch Ví thức thanh tốn phổ biến tại nhiều quốc gia điện tử cĩ độ an tồn cao khi khách hàng sử phát triển trên thế giới với giá trị chi tiêu dụng, đảm bảo được quyền lợi của hai bên của người dân chiếm tới hơn 90% tổng số mua và bán, cách thức giao dịch tiện lợi và giao dịch hàng ngày. Tại Việt Nam, tính đến nhanh chĩng. đầu năm 2019, thị trường đã cĩ hơn 26 ví Dịch vụ Ví điện tử là dịch vụ cung cấp điện tử. Với lợi thế dân số trẻ, tỷ lệ tiếp cận cho khách hàng một tài khoản điện tử định Internet và sở hữu điện thoại thơng minh ở danh do các tổ chức cung ứng dịch vụ tạo mức cao tại khu vực đơ thị, mức thu nhập và lập trên vật mang tin (như chip điện tử, sim tiêu dùng gia tăng, Việt Nam đang là thị điện thoại di động, máy tính ), cho phép trường tiềm năng cho những phương thức lưu giữ một giá trị tiền tệ được đảm bảo thanh tốn mới như ví điện tử. Với bài viết bằng giá trị tiền gửi tương đương với số tiền này, tác giả sẽ phân tích thực trạng thanh được chuyển từ tài khoản thanh tốn của tốn ví điện tử tại Việt Nam, ứng dụng trong khách hàng tại ngân hàng vào tài khoản đảm đào tạo sinh viên ngành Tài chính Ngân bảo thanh tốn của tổ chức cung ứng dịch hàng tại Trường Đại học Kiến trúc Đà vụ Ví điện tử theo tỷ lệ 1:1 và được sử dụng Nẵng. làm phương tiện thanh tốn khơng dùng tiền 2. Tổng quan về ví điện tử và lợi ích của mặt (Thơng tư số 39/2014/TT-NHNN về ví điện tử hướng dẫn dịch vụ trung gian thanh tốn ngày 11/12/2014). (*) Giảng viên Khoa kinh tế, Trường ĐH Kiến trúc Đà Nẵng 37
2. 10/2021 KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG 2.2. Chức năng của ví điện tử + Thanh tốn hĩa đơn: thanh tốn các Hầu hết các ví điện tử đều cĩ các chức điện thoại, internet, điện lực, nước, truyền năng chính sau: hình cho phép khách hàng cĩ thể thanh - Nhận và chuyển tiền: sau khi đăng tốn các loại hĩa đơn sinh hoạt này thơng ký và kích hoạt thành cơng thì tài khoản ví qua tài khoản ví điện tử một cách chủ động điện tử đĩ cĩ thể nhận tiền chuyển vào từ và thuận tiện. nhiều hình thức khác nhau như: nạp tiền + Nạp thẻ cào điện thoại, thẻ game trực tiếp tại quầy giao dịch, nạp tiền trực online, trả phí tham gia diễn đàn: khi sở hữu tuyến từ tài khoản ví điện tử cùng loại, nạp ví điện tử người dùng internet cũng cĩ thể tiền trực tuyến từ tài khoản ngân hàng Sau sử dụng tiền trong tài khoản ví điện tử để khi cĩ tiền trong tài khoản ví điện tử, chủ tài chi trả những khoản phí nhỏ cho các dịch vụ khoản ví điện tử cĩ thể chuyển tiền sang ví nội dung số trên internet dễ dàng, nhanh điện tử khác cùng loại, chuyển tiền sang tài chĩng với chi phí thấp hơn so với các khoản ngân hàng cĩ liên kết hoặc chuyển phương thức thanh tốn điện tử khác. cho người thân/bạn bè theo đường bưu điện + Mua vé điện tử: với sự gia tăng của và qua các chi nhánh ngân hàng. nhu cầu mua vé điện tử như vé máy bay, vé - Lưu trữu tiền trên tài khoản điện tử: tàu, vé xe, vé xem phim, ca nhạc khách hàng cĩ thể sử dụng ví điện tử làm + Thanh tốn học phí: khi sử dụng ví nơi lưu trữ tiền dưới dạng tiền số hĩa (tiền điện tử người dùng cĩ thể thanh tốn học điện tử) một cách an tồn và tiện lợi. Và số phí tiền ghi nhận trên tài khoản ví điện tử tương cho các khĩa học online, đào tạo từ xa đương với giá trị tiền thật được chuyển vào. một cách dễ dàng và tiện lợi. - Thanh tốn trực tuyến: khi đã cĩ tiền + Thanh tốn đặt phịng: hiện nay một trong tài khoản ví điện tử thì khách hàng số ví điện tử Việt Nam đã liên kết với các cũng cĩ thể sử dụng số tiền này để thanh trang đặt phịng khách sạn để tích hợp chức tốn cho các giao dịch mua sắm trực tuyến năng thanh tốn tiền đặt phịng trực tuyến trên các gian hàng/website thương mại điện cho khách hàng. tử tại Việt Nam hoặc ở nước ngồi cĩ tích 2.3. Lợi ích của ví điện tử hợp chức năng thanh tốn bằng ví điện tử - Thay đổi thĩi quen sử dụng tiền mặt đĩ. trong thanh tốn - Truy vấn tài khoản: với chức năng Ví điện tử mang đến cho người tiêu này, chủ tài khoản ví điện tử cĩ thể thực dùng những sự tiện ích về thanh tốn cho hiện các thay đổi về thơng tin cá nhân, mật các loại hĩa đơn, mọi loại dịch vụ kèm vơ khẩu, tra cứu số dư, xem lịch sử giao dịch vàn ưu đãi hấp dẫn, đồng thời thúc đẩy việc trong tài khoản ví điện tử của mình. mua sắm khơng dùng tiền mặt. Khơng đơn - Ngồi ra các tổ chức phát hành ví thuần cung cấp các dịch vụ thanh tốn điện tử tại Việt Nam hiện nay cịn phát triển truyền thống, ví điện tử cịn là một nền tảng và tích hợp thêm nhiều chức năng phụ khác số phục vụ tất cả các nhu cầu trong cuộc nhằm đem lại nhiều tiện ích hơn cho khách sống thường ngày của khách hàng. Theo đĩ, hàng khi sử dụng ví điện tử như: khách hàng cĩ thể dùng ví điện tử để thanh 38
3. KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG 10/2021 tốn ăn uống, đi chợ tại các siêu thị và cửa 3. Thực trạng ứng dụng hình thức thanh hàng tiện lợi, mua hàng hĩa thương mại tốn ví điện tử tại Việt Nam. điện tử, mua các loại vé (máy bay, tàu hỏa, Ví điện tử tại Việt Nam được Ngân xe liên tỉnh), mua dịch vụ giải trí (dịch vụ hàng Nhà nước cấp phép đầu tiên vào năm phim trực tuyến, đặt vé xem phim), đặt 2008. Từ năm 2009, Ngân hàng Nhà nước khách sạn đã cấp phép thí điểm dịch vụ ví điện tử cho - Cung cấp người dùng nhiều tiện ích 6 cơng ty: Payoo, MobiVi, Smartlink, với những trải nghiệm mới mẻ. VNPay, VinaPay và M-Service. Sau hơn 1 Ví điện tử cung cấp cho người dùng năm hoạt động, đã cĩ khoảng 70.000 ví điện nhiều tiện ích, mua sắm, thanh tốn, chuyển tử được mở, dẫn đầu là Payoo với khoảng khoản được thực hiện nhanh chĩng, dễ 32.000 ví và kế đến là VNPay với khoảng dàng và đơn giản chỉ cần sử dụng một thiết 30.000 ví. Tuy nhiên, chức năng chính của bị di động, một tài khoản kết nối internet là ví điện tử thời điểm này là cho phép nạp tiền đã thực hiện giao dịch cực nhanh chĩng. vào tài khoản để mua hàng hĩa, dịch vụ, mà - Ví điện tử thúc đẩy hoạt động mua chủ yếu là thẻ điện thoại và thẻ game. Ví bán phát triển, từ đĩ gĩp phần vào sự phát điện tử cũng cho phép các tài khoản trong triển của nền kinh tế. cùng mạng được chuyển tiền qua lại nhưng - Với sự phát triển của hình thức lại khơng cho phép rút tiền. Điều này cũng thanh tốn bằng ví điện tử, các hoạt động là một bất cập lớn, trở thành rào cản phát mua bán trở nên dễ dàng hơn, đặc biệt là các triển ví điện tử trong thời gian này. hoạt động mua bán trực tuyến, từ đĩ gĩp Giai đoạn 2009 – 2015, hoạt động phần vào sự phát triển của nền kinh tế. thanh tốn qua ví điện tử phát triển chậm - Ví điện tử giúp giảm chi phí xã hội chạp do người dùng cĩ khá xa lạ và e ngại thơng qua giảm chi phí in ấn, vận chuyển, với hình thức thanh tốn này. Tính đến hết kiểm đếm hay bảo quản tiền. năm 2013, cả nước cĩ khoảng 1,84 triệu ví Thanh tốn bằng hình thức ví điện tử điện tử với tổng số giao dịch khoảng 23.350 cịn cĩ ý nghĩa quan trọng đến việc tiết kiệm tỷ đồng. khối lượng tiền mặt trong lưu thơng, từ đĩ Đến năm 2016, Ngân hàng Nhà nước giảm bớt những phí tổn to lớn của xã hội cĩ đẩy mạnh thực hiện chương trình tăng liên quan đến việc phát hành và lưu thơng cường thanh tốn khơng dùng tiền mặt. tiền. Nếu như với phương thức thanh tốn Hình thức thanh tốn bằng ví điện tử khởi tiền mặt truyền thống như hiện nay sẽ tiêu sắc với nhiều tổ chức khơng phải ngân hàng tốn khá nhiều chi phí in, kiểm đếm, rồi chi được cấp phép cung ứng dịch vụ thanh tốn phí vận chuyển từ ngân hàng tổng ra các trung gian, cĩ thể kể đến sự ra đời của ngân hàng nhỏ lẻ, thời gian nhân viên kiểm VNPAY, M-Services, BankPay, tiền, bảo quản hay hủy bỏ tiền cũ, tiền rách; VietUnion, chưa kể hạn chế được nạn in tiền giả Sau 2 năm thực hiện chương trình tăng Trong khi đĩ với việc thanh tốn bằng ví cường thanh tốn khơng tiền mặt, năm 2018 điện tử, cĩ thể giảm thiểu những lãng phí hoạt động thanh tốn online, điện tử năm trên. 2018 ghi nhận những tăng trưởng ấn tượng. 39
4. 10/2021 KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG Trong ba quý đầu năm 2018, cĩ khoảng 178 Hình 1. Số lượng các tổ chức khơng phải triệu giao dịch tài chính online tại Việt Nam, ngân hàng được Ngân hàng Nhà nước cấp giá trị khoảng 11 triệu tỷ đồng. So với cùng phép hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian kỳ năm 2017, số liệu này tăng 33% về lượng thanh tốn qua các năm giao dịch và tăng 18% về giá trị giao dịch. Số lượng các tổ chức khơng phải Ngân Trong đĩ, lượng giao dịch trên các thiết bị hàng được cấp phép cung ứng dịch vụ trung di động vào khoảng 122 triệu lượt, tổng giá gian thanh tốn tăng mạnh đặc biệt trong trị đạt 1,1 triệu tỷ đồng, tăng 29% so với giai đoạn từ năm 2015 đến nay, từ số lượng năm 2017. Theo số liệu cập nhật của Ngân 8 tổ chức (năm 2015) đến nay là 32 tổ chức hàng Nhà nước (NHNN), tính đến (năm 2019). Bảng 1 liệt kê danh sách 32 tổ 31/12/2018, cả nước cĩ 4,24 triệu ví điện tử chức khơng phải ngân hàng được cấp phép đã được liên kết với tài khoản ngân hàng. cung ứng dịch vụ trung gian thanh tốn tính Giao dịch mỗi năm qua ví điện tử đạt 60 đến ngày 14/11/2019. Với số lượng tăng triệu với giá trị bình quân đạt 200.000 trưởng vượt bậc, hình thức thanh tốn ví đồng/giao dịch. Ước tính số lượng người sử điện tử được hỗ trợ để phát triển mạnh mẽ dụng ví điện tử trong năm 2020 sẽ tăng hơn hơn với sự tham gia của nhiều nhà cung cấp 50%. cùng các tính năng tiện lợi và cạnh tranh hơn. Bảng 1. Danh sách các tổ chức khơng phải ngân hàng được Ngân hàng Nhà nước cấp phép hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thanh tốn (tính đến 14/11/2019) TT Tên Cơng ty 1 Cơng ty CP Thanh tốn Quốc gia Việt Nam (NAPAS) 2 Cơng ty Cổ phần Giải pháp thanh tốn Việt Nam (VNPAY) 3 Cơng ty Cổ phần Dịch vụ Di động trực tuyến (M_SERVICE JSC) 4 Cơng ty Cổ phần Dịch vụ Trực tuyến Việt Úc (BANKPAY) 5 Cơng ty Cổ phần Dịch vụ Thương mại Việt Nam Trực tuyến (Vietnam Online) 6 Cơng ty Cổ phần dịch vụ trực tuyến Cộng đồng Việt (VIET UNION CORP) 7 Cơng ty Cổ phần Phát triển thể thao điện tử Việt Nam (VIETNAM ESPORTS) 8 Cơng ty Cổ phần giải pháp thanh tốn Điện lực và Viễn Thơng (ECPay) 9 Cơng ty TNHH ZION (ZION CO.,LTD) 10 Cơng ty Cổ phần thanh tốn điện tử VNPT (VNPT EPAY) Cơng ty cổ phần hỗ trợ dịch vụ thanh tốn Việt Phú (VIET PHU PAYMENT 11 SURPORT CORP) Cơng ty cổ phần thương mại điện tử Bảo Kim (BAOKIM E- 12 COMMERCE.,JSC) 13 Cơng ty cổ phần cơng nghệ Vi mơ (VIMO TECHNOLOTY.,JSC) 40
5. KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG 10/2021 14 Tổng cơng ty truyền thơng đa phương tiện – Cơng ty TNHH 1TV (VTC) 15 Cơng ty cổ phần cơng nghệ và dịch vụ MoCa (MOCA.,CORP) 16 Cơng ty TNHH Ví FPT (FPT WALLET) 17 Cơng ty cổ phần dịch vụ thương mại và cơng nghệ M-PAY (M-PAY.,JSC) 18 Cơng ty cổ phần thương mại và dịch vụ trực tuyến ONEPAY (ONEPAY JSC) 19 Cơng ty TNHH Dịch Vụ Thanh Tốn WEPAY (WEPAY CO.,LTD) 20 Cơng ty Cổ phần Ngân lượng (NGANLUONG JSC) 21 Cơng ty cổ phần 1Pay (1PAY., JSC) 22 Tổng Cơng ty Truyền thơng (VNPT – Media) 23 Cơng ty cổ phần VINID PAY (VINID PAY) 24 Tập đồn Cơng nghiệp Viễn thơng Quân Đội (VIETTEL) Cơng ty TNHH Đầu tư Phát triển và chuyển giao cơng nghệ Vina (VINATTI 25 CO.,LTD) 26 Cơng ty TNHH dịch vụ Nền di động Việt Nam (VIMASS CO.,LTD) Cơng ty TNHH Thương mại dịch vụ mạng lưới Thơng minh (SMART NET 27 LTD) 28 Cơng ty TNHH Edenred Việt Nam (EDENRED) 29 Cơng ty cổ phần PAYTECH (PAYTECH) 30 Cơng ty cổ phần dịch vụ EPAY (EPAY) 31 Cơng ty cổ phần Cơng nghệ FINVIET (FINVIET) 32 Cơng ty cổ phần Giải trí di động (ME CORP) Nguồn: sbv.gov.vn, 2019 Dù số lượng các tổ chức trung gian Cơng ty TNHH Ví FPT với tổng tỷ trọng thanh tốn nhiều, tuy nhiên số lượng giao chiếm đến 93,47% tổng số lượng giao dịch dịch và giá trị giao dịch trên tồn thị trường của tồn thị trường. Xét về khía cạnh tổng lại được tập trung vào một số ví điện tử của giá trị giao dịch, 5 cơng ty sở hữu ví điện tử một số chức trung gian thanh tốn. Số lượng cĩ giá trị giao dịch lớn nhất thị trường là giao dịch qua hình thức ví điện tử được tập Cơng ty CP Dịch vụ trực tuyến Cộng đồng trung ở 5 ví của 5 Cơng ty đĩ là Cơng ty CP Việt, Cơng ty CP Dịch vụ Di động trực Dịch vụ Di động trực tuyến, Cơng ty CP tuyến, Cơng ty TNHH Ví FPT, Cơng ty CP Dịch vụ trực tuyến Cộng đồng Việt, Cơng ty Phát triển Thể thao Điện tử Việt Nam, Cơng CP Phát triển Thể thao Điện tử Việt Nam, ty CP Zion với tổng tỷ trọng là 94,43% Cơng ty CP Cơng nghệ và Dịch vụ Moca, trong tổng giá trị giao dịch tồn thị trường. 41
6. 10/2021 KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG Bảng 2. Danh sách 5 ví điện tử cĩ số lượng giao dịch lớn nhất quý 2 năm 2019 tại Việt Nam Tỷ trọng Tổng số so với Tên Tổ chức trung gian thanh tốn Tên ví điện tử mĩn (triệu tồn thị mĩn) trường (%) Cơng ty CP Dịch vụ Di động trực tuyến Ví Momo Cơng ty CP Dịch vụ trực tuyến Cộng đồng Ví Payoo Việt Cơng ty CP Phát triển Thể thao Điện tử Việt 157,76 93,47 Ví Airpay Nam Cơng ty CP Cơng nghệ và Dịch vụ Moca Ví Moca Cơng ty TNHH Ví FPT Ví Senpay.vn Bảng 3. Danh sách 5 ví điện tử cĩ giá trị giao dịch lớn nhất quý 2 năm 2019 tại Việt Nam Tỷ trọng Số tiền so với Tên Tổ chức trung gian thanh tốn Tên ví điện tử (nghìn tỷ tồn thị đồng) trường (%) Cơng ty CP Dịch vụ trực tuyến Cộng đồng Ví Payoo Việt Cơng ty CP Dịch vụ Di động trực tuyến Ví Momo Cơng ty TNHH Ví FPT Ví Senpay.vn 59,67 94,43 Cơng ty CP Phát triển Thể thao Điện tử Việt Ví Airpay Nam Cơng ty CP Zion Ví 123Pay Trong đĩ, Ví MoMo và Payoo cùng điện tử dành cho người dùng cuối. Người chia nhau hai vị trí số 1 trên thị trường ví dùng cài đặt MoMo trên smartphone của họ điện tử tại Việt Nam xét theo từng tiêu chí và thanh tốn tại các điểm chấp nhận, do đĩ khác nhau. Theo đĩ, MoMo (Cơng ty CP phát sinh rất nhiều giao dịch. MoMo đã xuất dịch vụ Di động trực tuyến) dẫn đầu thị hiện ở nhiều hàng quán từ bình dân đến trường khi xét về tổng số lượng giao dịch. chuỗi nhượng quyền, từ thanh tốn vé máy Kết quả này phản ánh chính xác thị trường bay, vé xem phim đến nhiều dịch vụ khác. ví Việt Nam. MoMo Là ví điện tử cĩ mặt rất Từ đĩ, MoMo đã đạt được thành quả đứng sớm tại Việt Nam, chịu khĩ phát triển thị đầu về số lượng giao dịch trên thị trường ví trường, xây dựng mạng lưới MoMo là ví điện tử tại Việt Nam. 42
7. KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG 10/2021 Xét về tổng giá trị giao dịch trên thị điện, tiền nước, Internet, trả gĩp, tại Việt trường, Payoo (Cơng ty CP dịch vụ trực Nam. Payoo chính là nền tảng trung gian kết tuyến Cộng Đồng Việt) giữ vị trí đứng đầu. nối giữa cơng ty điện lực, bên cấp nước, Đây là một cơng ty khởi nghiệp khác ít biết cơng ty viễn thơng, cơng ty tài chính để đến hơn nhưng bền bỉ khơng kém. Ngay từ khách hàng cĩ thể ra các siêu thị bán hàng ban đầu, Payoo xác định là một nền tảng kết cơng nghệ và cửa hàng tiện ích để đĩng nối để liên thơng các đơn vị khác nhau, do những khoản tiền cơ bản hàng tháng nĩi trên đĩ tổng giá trị giao dịch của Payoo lớn hơn thay vì phải đi đĩng tiền ở từng nơi khác so với MoMo. Payoo là hình thức thanh nhau. tốn chính trong các dịch vụ thanh tốn tiền 26% 22% 13% 10% 9% 6% 3% 3% 2% Tham gia Mua hàng Chuyển Mua thẻ Nạp tiền Nạp tiền Thanh Rút tiền Đặt đồ ăn vào hoạt trực tuyến khoản cào trực điện thoại vào game tốn hĩa trực tuyến động tuyến đơn điện khuyến nước mãi Hình 2. Mục đích sử dụng ví điện tử khách hàng Việt Nam Thơng qua Khảo sát của Buzzmetrics Đây là cơ sở pháp lý nền tảng cho sự phát từ ngày 1/7/2018 đến 31/7/2018 được cơng triển hình thức thanh tốn khơng dùng tiền bố trên Thời báo Kinh tế Sài Gịn ngày mặt tại Việt Nam. Từ đĩ đến nay, Chính phủ 16/12/2019, mục đích sử dụng ví điện tử đã ban hành các Nghị định sửa đổi bổ sung khách hàng tại Việt Nam chủ yếu là để tham để cập nhật theo tình hình mới. gia vào hoạt động khuyến mãi (tỷ lệ 26%), Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện các mua hàng trực tuyến (tỷ lệ 22%), các mục biện pháp đẩy mạnh thanh tốn khơng dùng đích khác ít phổ biến hơn là chuyển khoản tiền mặt trong dân cư. Bắt đầu từ năm 2019, (tỷ lệ 13%), mua thẻ cào trực tuyến (tỷ lệ ngày 16/6 hàng năm được chọn là Ngày 10%), nạp tiền điện thoại (tỷ lệ 9%), nạp khơng dùng tiền mặt. Theo đĩ, các tổ chức tiền vào game (tỷ lệ 6%) . tín dụng, trung gian thanh tốn, sàn thương Chính phủ cũng ban hành Nghị định số mại điện tử, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, 101/2012/NĐ-CP ngày 22 tháng 11 năm nhà bán lẻ sẽ cĩ những chương trình ưu 2012 về thanh tốn khơng dùng tiền mặt. đãi đặc biệt cho khách hàng khi mua sắm 43
8. 10/2021 KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG khơng dùng tiền mặt. Đây cũng là một trong - Thĩi quen sử dụng tiền mặt đã hình những nỗ lực để giảm lượng tiền mặt giao thành từ rất lâu trong các tầng lớp dân cư. dịch, gĩp phần thúc đẩy các hình thức thanh Sử dụng tiền mặt đơi lúc mang lại cảm giác tốn mới như ví điện tử. an tâm hơn khi mua sắm. Bên cạnh đĩ, một Ngày 23/2/2018, Quyết định số số người khơng thích dùng cơng nghệ vì 241/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ nghĩ nĩ phức tạp hoặc khơng tin tưởng vào được ban hành về việc Phê duyệt Đề án đẩy ví điện tử. Điều đĩ gây trở ngại rất lớn trong mạnh thanh tốn qua ngân hàng đối với dịch việc phát triển túi tiền điện tử. Hiện tại, tỷ lệ vụ cơng: Thuế, điện, nước, học phí, viện phí trả tiền mặt khi mua sắm online (COD) tại và chi trả các chương trình an sinh xã hội. Việt Nam đang ở mức cao hàng đầu trong Mục tiêu chung là gĩp phần xây dựng Chính khu vực Đơng Nam Á và ở mức 90,17%. phủ điện tử, nâng cao khả năng tiếp cận dịch Khơng những ví điện tử, tỷ lệ người dân cĩ vụ ngân hàng của nền kinh tế và phát triển tài khoản ngân hàng, dùng thẻ tín dụng hay thanh tốn khơng dùng tiền mặt. thẻ ghi nợ tại nước ta lại đang ở dạng thấp Đầu năm 2019, Nghị định 02 của trong khu vực. Chính phủ cĩ một nội dung là đẩy nhanh - Người sử dụng chưa tin tưởng về sự việc thanh tốn khơng dùng tiền mặt. Theo bảo mật và an tồn của các ví điện tử cũng đĩ, trước tháng 12/2019, các dịch vụ thanh như chưa an tâm về chất lượng hàng hĩa tốn tiền điện, nước, học phí, viện phí, viễn dịch vụ được giao dịch qua mạng. thơng tại các khu vực đơ thị sẽ sử dụng - Chưa tạo được một hệ sinh thái đủ phương thức thanh tốn khơng dùng tiền lớn để thanh tốn được gần như mọi thứ mặt. Đây cĩ thể sẽ là cơ hội lớn cho các đơn trong đời sống thơng qua một chiếc điện vị ví điện tử phát triển mạnh mẽ hơn. thoại di động. Đây là điều mà các ví điện tử 4. Đánh giá chung về thực trạng thanh Trung Quốc như Alipay của Alibaba và tốn bằng hình thức ví điện tử tại Việt WeChat Pay của Tencent đã làm được. Đây Nam là 2 ví điện tử phổ biến nhất với lượng 4.1. Thành quả người dùng khổng lồ. Trong khi Alipay nắm - Số lượng các tổ chức được cấp phép giữ 500 triệu tài khoản sử dụng và giữ 54% cung ứng ví điện tử và số lượng ví điện tử thị phần ví điện tử trong nước thì con số này tăng trưởng mạnh của Wechat Pay là 900 triệu và 40% thị - Các ví điện tử được tích hợp nhiều phần (thị phần tính theo doanh thu trong tiện ích, đáp ứng được cơ bản các nhu cầu lĩnh vực thương mại điện tử). Chỉ cần cài thanh tốn của người dùng trong bối cảnh đặt 2 ứng dụng này là người dùng tại Trung thương mại điện tử hiện nay. Quốc cĩ thể thanh tốn mọi thứ, từ các loại - Ví điện tử gĩp phần vào sự phát triển hĩa đơn, ăn uống, viện phí, mua sắm, du thương mại điện tử, thúc đẩy hoạt động mua lịch từ các chợ cho đến các cửa hàng bằng bán diễn ra nhanh chĩng và tiện lợi hơn, từ chiếc điện thoại di động. Thậm chí, khi đĩ gĩp phần vào sự phát triển nền kinh tế. sang nước ngồi thì người dân Trung Quốc 4.2. Khĩ khăn, hạn chế cũng cĩ thể dùng 2 loại ứng dụng này để thanh tốn các dịch vụ mua sắm tại một số 44
9. KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG 10/2021 quốc gia. Cùng với đĩ, Alipay và Wechat lại vào lưu thơng. Việc dễ dãi trong hoạt động thuộc các ơng lớn sở hữu 2 sàn giao dịch chuyển tiền, đưa dịng tiền luân chuyển thương mại điện tử lớn nhất Trung Quốc là trong ví điện tử sẽ tạo ra nguy cơ rửa tiền, Alibaba và Taobao. Điều này cĩ nghĩa hối lộ ẩn danh, nhận tiền hối lộ ẩn danh và người dùng các ví điện tử này cĩ thể mua nhiều hoạt động trái pháp luật khác. sắm và thanh tốn cực dễ dàng với bất kỳ 5. Ứng dụng trong đào tạo sinh viên nhu cầu nào của mình. Tại Việt Nam, dù cĩ ngành Tài chính – Ngân hàng tại Trường nhiều ví điện tử nhưng chưa cĩ một đơn vị Đại học Kiến trúc Đà Nẵng nào đủ sức chiếm giữ một phần lớn thị phần 5.1. Tính cần thiết của việc đưa nội và đưa ra một hệ sinh thái đa dạng trong dung thanh tốn ví điện tử vào đào tạo lĩnh vực thanh tốn trực tuyến cho người sinh viên ngành Tài chính – Ngân hàng dùng. Hiện các đơn vị bán lẻ hay các sàn Trường Đại học Kiến trúc Đà Nẵng thương mại điện tử tại Việt Nam khi phát Trong bối cảnh thực trạng thanh tốn triển thường chỉ liên kết với một hoặc một điện tử phát triển bùng nổ như hiện nay, vài ví điện tử nào đĩ. Điều này cĩ nghĩa sinh viên ngành Tài chính – Ngân hàng cần muốn sử dụng được nhiều tiện ích và thanh phải được trang bị các kiến thức và kỹ năng tốn được nhiều thứ qua ví điện tử thì người về thanh tốn ví điện tử. Nghiệp vụ ngân dùng phải cài rất nhiều ứng dụng. Thậm chí hàng ngày càng được thực hiện theo hướng cĩ nhiều đơn vị cịn khơng muốn liên kết tự động hĩa, các nghiệp vụ, phương pháp với các ví điện tử bởi họ cho rằng chúng quản lý và điều hành cũng cĩ sự chuyển khơng tiện lợi và cũng khơng chặt chẽ như biến rõ rệt từ phương pháp thủ cơng sang tự thẻ ngân hàng. động. Điều đĩ địi hỏi các sinh viên ngành - Số lượng nhà cũng cấp ví điện tử lớn Tài chính – ngân hàng cần phải thường dẫn đến sự canh tranh gay gắt giữa các loại xuyên trao dồi, nâng cao nghiệp vụ, tiếp cận ví điện tử trong và ngồi nước. Trong khi với các cơng nghệ mới. Sinh viên cần phải các doanh nghiệp chỉ mới phát triển phương cĩ nền tảng kiến thức căn bản về ví điện tử thức này ở Việt Nam thì một số nước phát và ứng dụng được ví điện tử trong thanh triển đã ra đời phương thức này từ lâu. Vì tốn và phát triển các phương thức thanh vậy thách thức lớn nhất cho doanh nghiệp tốn mới. Việt là phải đối đầu với đối thủ nước ngồi. 5.2. Hình thức áp dụng - Ví điện tử và nguy cơ rửa tiền phi Hình thức thanh tốn bằng ví điện tử pháp. Hoạt động ví điện tử cĩ thể bị lợi đã bắt đầu thâm nhập thị trường Việt Nam dụng vào các hoạt động rửa tiền phi pháp. khá sớm, tuy nhiên chỉ mới phát triển mạnh Một số trường hợp đánh bạc và đổi thưởng thời gian gần đây. Bên cạnh đĩ, với đặc trực tiếp qua thẻ cào. Sau đĩ, cĩ một số tổ trưng là một hình thức thanh tốn điện tử chức trung gian cho phép chuyển đổi các thẻ trên nền tảng cơng nghệ nên sẽ thay đổi, cào này thành số dư nạp tiền vào các tài chuyển mình liên tục. Điều này dẫn đến việc khoản ví điện tử. Điều này dẫn đến thực xây dựng thành một học phần học sẽ cĩ trạng các dịng tiền bất hợp pháp cĩ thể nhiều khĩ khăn. Tác giả đề xuất nên đưa nội chuyển đổi thành dịng tiền hợp pháp đưa dung thanh tốn ví điện tử vào nội dung báo 45
10. 10/2021 KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG cáo chuyên đề. Điều này sẽ phát huy tính khơng dùng tiền mặt và các cơng nghệ tài năng động sáng tạo, tích cực học hỏi, cập chính khác. nhật cơng nghệ mới của sinh viên 5.3. Khuyến nghị TÀI LIỆU THAM KHẢO Để phát huy tính chủ động của sinh [1].TS Nguyễn Văn Hùng (2013), Thương viên, cĩ thể khuyến khích các em thành lập mại điện tử, Nhà xuất bản Kinh tế Tp. các câu lạc bộ, tổ chức các buổi hội thảo, Hồ Chí Minh, Tp. Hồ Chí Minh báo cáo chuyên đề. Với hình thức này, các [2]. Kurnia, B. A. S. (2008), Electronic em vừa cĩ thể nghiên cứu cập nhật các cơng Commerce Technology Adoption by nghệ mới như hinh thức thanh tốn ví điện SMEs: A Conceptual study, Lulể tử hay các nội dung khác, vừa nâng cao University of Technology Master năng lực tự học hỏi, rèn luyện được sự tự Thesis, Continuation Courses. tin, khả năng thuyết trình, phản biện, năng Marketing and ecommerce Department lực tổ chức. Đây cũng là một trong những of Business Administration and Social nền tảng quan trọng để các em bước vào thị Sciences Division of Industrial trường lao động. marketing and e-commerce. 6. Kết luận [3]. Khảo sát của Buzzmetrics từ ngày Bài viết cung cấp cho sinh viên ngành 1/7/2018 đến 31/7/2018 được cơng bố Tài chính – Ngân hàng của Trường Đại học trên Thời báo Kinh tế Sài Gịn ngày Kiến trúc Đà Nẵng kiến thức về cơ sở lý 16/12/2019 luận và thực trạng phát triển hình thức thanh [4]. Nghị định số 101/2012/NĐ-CP của tốn bằng ví điện tử trên thị trường Việt Chính phủ ngày 22 tháng 11 năm 2012 Nam. Qua đĩ, đề xuất kiến nghị ứng dụng về thanh tốn khơng dùng tiền mặt vào đào tạo sinh viên ngành Tài chính – [5].Quyết định số 241/QĐ-TTg của Thủ Ngân hàng tại Trường Đại học Kiến trúc Đà tướng Chính phủ được ban hành về việc Nẵng. Đây là nền tảng ban đầu để sinh viên Phê duyệt Đề án đẩy mạnh thanh tốn tìm hiểu và từ đĩ sẽ cĩ những nghiên cứu qua ngân hàng đối với dịch vụ cơng. chuyên sâu hơn về các hình thức thanh tốn [6]. Website Ngân hàng Nhà nước: www.sbv.gov.vn 46