Đánh giá khả năng thành thục và thử nghiệm sản xuất giống cá bỗng (spinibarbus denticulatus oshima, 1926) nuôi trong ao đất tại Quảng Bình

Nội dung text: Đánh giá khả năng thành thục và thử nghiệm sản xuất giống cá bỗng (spinibarbus denticulatus oshima, 1926) nuôi trong ao đất tại Quảng Bình

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP ISSN 2588-1256 Tập 5(2)-2021:2501-2507 ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG THÀNH THỤC VÀ THỬ NGHIỆM SẢN XUẤT GIỐNG CÁ BỖNG (SPINIBARBUS DENTICULATUS OSHIMA, 1926) NUÔI TRONG AO ĐẤT TẠI QUẢNG BÌNH Lê Văn Dân*, Ngô Hữu Toàn Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế *Tác giả liên hệ: ledan@huaf.edu.vn Nhận bài: 28/01/2021 Hoàn thành phản biện: 04/03/2021 Chấp nhận bài: 24/07/2021 TÓM TẮT Cá Bỗng là loài có thịt mềm, thơm ngon, giá trị kinh tế cao, được xem là loài cá đặc sản nước ngọt hàng đầu ở miền Bắc. Tuy nhiên, sản lượng loài cá này liên tục sụt giảm do khai thác quá mức trong thời gian gần đây. Nghiên cứu này nhằm mục đích hoàn thiện quy trình sản xuất giống để phát triển nuôi ở tỉnh Quảng Bình và góp phần bảo vệ nguồn lợi cá Bỗng nói chung. Kết quả nghiên cứu cho thấy kích thước thành thục sinh dục lần đầu của cá khi nuôi trong ao đất có chiều dài là 48,6 ± 1,85 cm và khối lượng trung bình là 3,05 ± 0,22 kg với cá cái; 41,7 ± 1,97 cm và 2,76 ± 0,18 kg với cá đực. Mùa vụ sinh sản cá Bỗng nuôi trong ao từ tháng 3 đến tháng 6. Tỷ lệ thành thục cao nhất đạt 100% ở cá đực và 90% ở cá cái vào tháng 5. Hỗn hợp kích dục tố phù hợp để kích thích sinh sản cá Bỗng là LRHa + DOM với liều lượng sử dụng hiệu quả nhất là (40 μg LRHa + 10mg DOM)/kg cá cái. Với điều kiện nuôi ở Quảng Bình, thời gian hiệu ứng của cá Bỗng là 15,1 – 20,2 giờ, tỷ lệ đẻ đạt 100%. Sức sinh sản thực tế của cá Bỗng từ 3.797 - 4.491 trứng/kg cá cái. Thời gian nở của trứng dao động từ 70 - 72 giờ ở nhiệt độ nước 24 - 28oC. Tỷ lệ thụ tinh và tỷ lệ nở trung bình đạt 76,6 - 84,6% và 74,1 - 81,1%. Năng suất cá bột trung bình dao động từ 2188 - 2938 con/kg cá cái. Từ khóa: Cá Bỗng, Hormone sinh dục, Sinh sản nhân tạo, Thành thục EVALUATION ON SEXUAL MATURITY AND ARTIFICIAL REPRODUCTIVITY OF FISH BONG (Spinibarbus denticulatus Oshima, 1926) CULTURED IN THE EARTHEN IN QUANG BINH PROVINCE, VIETNAM Le Van Dan*, Ngo Huu Toan University of Agriculture and Forestry, Hue University ABSTRACT Ca Bong (Spinibarbus denticulatus Oshima, 1926) is a high economic value fish species with tender flesh, well taste that is considered the top freshwater fish in the Northern Viet Nam. This study was conducted to improve the process of this fish species production for aquaculture development in Quang Binh province and contribute to conserve this indigenous fish species. The results showed that the first size of sexual maturity was 48,6 cm in lengh and 3,05 kg in weight on average for females; 41,7 cm and 2,76 kg for males. Spawning season started from March to early of June. The highest maturity rate was 100% in males and 90% in females in May. The suitable hormone to spawning fish was LRHa + DOM, effective dosage was (40 μg LRHa + 10mg DOM)/kg females live weight (LW) with spawning rate 100%; Actual fecundity of this species fluctuated from 3.797 to 4.491 eggs/kg LW females while fry productivity was from 2188 to 2938 fries/kg females LW. Effective time 15,1 - 20,2 hours; fertilization rate and hatching rate 76,6 - 84,6% and 74,1 - 81,1%, respectively, have been achieved. Keywords: Bong fish, Fish production, Hormone, Maturity 2501
2. HUAF JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE & TECHNOLOGY ISSN 2588-1256 Vol. 5(2)-2021: 2501-2507 1. MỞ ĐẦU phi. Hồ Anh Tuấn (2012) đã tiến hành điều Cá Bỗng (Spinibarbichthys tra khu hệ cá nước ngọt có giá trị kinh tế ở denticulatus Oshima, 1926) phân bố ở các Quảng Bình. Kết quả điều tra nghiên cứu tỉnh phía Nam, tỉnh Vân Nam và đảo Hải thu được 17 mẫu cá Bỗng, thông qua mô tả Nam, Trung Quốc (Randall & Lim, 2000). đặc điểm hình thái, hình ảnh thu mẫu đã xác Ở Việt Nam, cá sống ở trung và thượng lưu định được cá Bỗng phân bố tại 5 huyện các sông lớn thuộc các tỉnh phía Bắc dọc trong tỉnh Quảng Bình gồm các huyện theo sông Hồng (Yên Bái trở lên), sông Lam Quảng Trạch, Tuyên Hóa, Bố Trạch, Quảng (Con Cuông, Cửa Rào), sông Thu Bồn, sông Ninh và Lệ Thủy. Để đa dạng hóa đối tượng Trà Khúc (Nam Trung bộ) (Mai Đình Yên, nuôi, nghiên cứu nuôi vỗ và sản xuất giống 1978). Cá Bỗng là loài cá ăn tạp, thức ăn nhân tạo cá Bỗng tại Quảng Bình nhằm chủ yếu là thực vật bậc cao, là loài có giá trị cung cấp cá giống, chuyển giao công nghệ kinh tế cao, thịt cá thơm ngon, không chỉ cho người nuôi, đáp ứng nhu cầu sản xuất được nuôi thương phẩm mà còn vì mục đích và thị trường, góp phần bảo vệ nguồn lợi nuôi cảnh (Mai Đình Yên, 1983, 1992; thuỷ sản nói chung và nguồn lợi cá Bỗng nói Nguyễn Văn Hảo, 2005). Theo Võ Văn Phú riêng là rất cần thiết. (2007), phân họ cá Bỗng (Barbinae) hiện 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP biết 27 giống, khu vực Bắc Trung bộ đã điều NGHIÊN CỨU tra được 10 giống. Những năm gần đây, do 2.1. Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên ảnh hưởng của môi trường suy thoái, xây cứu dựng hồ thủy điện khiến cá Bỗng không di Đối tượng nghiên cứu là cá Bỗng cư sinh sản được. Đồng thời, nạn khai thác (Spinibarbus denticulatus Oshima, 1926). cá triệt để bằng các phương tiện hủy diệt Cá bố mẹ được thu mua từ Trung tâm Giống như xung điện, thuốc nổ khiến sản lượng thủy sản Thanh Hóa và huyện Tuyên Hóa - sụt giảm nghiêm trọng. Theo điều tra nghiên Quảng Bình, đưa về nuôi vỗ trong ao đất để cứu về hiện trạng và biện pháp bảo vệ, phục tiến hành nghiên cứu. hồi một số loài cá hoang dã quý hiếm có Thời gian nghiên cứu từ 01/2019 - nguy cơ tuyệt chủng trên hệ thống sông 6/2020. Hồng của Phạm Báu và cs. (2006), cá Bỗng Địa điểm nghiên cứu: Trung tâm đang có nguy cơ tuyệt chủng, cần được bảo Giống thủy sản tỉnh Quảng Bình. vệ khi sản lượng khai thác của loài cá này 2.2. Phương pháp nghiên cứu đã giảm xuống, chỉ bằng 1% sản lượng 2.2.1. Phương pháp nuôi vỗ những năm 1970’, 1980’. Hầu hết các sông Lựa chọn những cá thể đạt tiêu chuẩn suối thuộc hệ thống sông Hồng không còn cá bố mẹ, kích cỡ cá từ 2 - 2,5 kg đưa vào vớt được cá giống để ương nuôi. Do vậy, nuôi vỗ, tỷ lệ đực cái nuôi vỗ là 1:1. Số cá Bỗng được sách Đỏ Việt Nam xếp vào lượng cá bố mẹ nuôi vỗ là 60 con. Nuôi mức nguy cấp bậc VU (Bộ Khoa học - Công trong ao diện tích 2.000 m2. Quá trình nuôi nghệ và Môi trường, 1992). Trước thực tế vỗ cá bố mẹ cho đẻ gồm hai giai đoạn: đó, việc nghiên cứu sinh sản nhân tạo cá + Giai đoạn nuôi vỗ tích cực (3 Bỗng, gia hoá trong điều kiện nuôi nhân tạo tháng): Cho cá ăn thức ăn công nghiệp Hà là biện pháp hữu hiệu nhất trong công tác Lan Aquafeed sản xuất tại Công ty cổ phần bảo tồn loài cá này thoát khỏi nguy cơ tuyệt Vạn Sanh, có hàm lượng đạm tổng số 25%; chủng. lượng cho ăn 3,5% khối lượng cá nuôi trong Quảng Bình là một tỉnh ven biển ao và thức ăn xanh gồm: rau, bèo tấm, mỗi miền Trung, có diện tích tiềm năng mặt lần cho ăn 15% khối lượng cá nuôi, ngày nước ngọt rộng lớn (khoảng 11.000 ha), có cho cá ăn 1 lần. Giai đoạn này không kích nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển nghề thích nước mà chỉ điều chỉnh độ sâu mực nuôi trồng thủy sản với nhiều đối tượng nước dao động từ 1,6 - 1,8m. nuôi truyền thống như cá Chép, Trắm, Rô 2502 Lê Văn Dân và Ngô Hữu Toàn
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP ISSN 2588-1256 Tập 5(2)-2021:2501-2507 + Giai đoạn nuôi vỗ thành thục (2 hồng. Dùng que thăm trứng, lấy trứng bỏ tháng): Cho cá ăn thức ăn công nghiệp với vào bát nước trong thấy hạt trứng tròn, đều lượng 1 - 2% khối lượng cá nuôi và thức ăn và rời, màu vàng đậm. Nhân trứng phân xanh với lượng 15 - 20% khối lượng cá cực, đường kính hạt trứng không nhỏ hơn nuôi, ngày cho ăn 1 lần. Kích thích nước 5 1,8 mm. Sau khi chọn cá bố mẹ, đưa cá vào ngày/lần, mỗi lần khoảng từ 3 - 4 giờ. Ðịnh bể đẻ đã chuẩn bị sẵn, cho cá nghỉ 10 giờ và kỳ 1 tháng kiểm tra cá 1 lần để xác định sự tiến hành tiêm chất kích thích sinh sản. phát dục của cá bố mẹ. 2.2.3. Phương pháp kích thích sinh sản Trong quá trình nuôi vỗ thường Thí nghiệm xác định liều LRHa + xuyên kiểm tra dịch bệnh và biến động các Dom kích thích sinh sản cá Bỗng được bố yếu tố môi trường để có biện pháp xử lý kịp trí thành 3 nghiệm thức với 3 liều lượng thời. khác nhau (30, 40, 50µg LRHa + 10mg 2.2.2. Phương pháp chọn cá bố mẹ cho sinh DOM/kg cá cái). Lần 1 tiêm bằng 1/3 tổng sản liều tiêm. Số cá cái thí nghiệm của mỗi Tiêu chuẩn đối với cá đực: Hai bên nghiệm thức là 3 con. Tỷ lệ cá đực/cá cái phần trước nắp mang có nốt sần trắng, sờ cho đẻ là 1/1. Các nghiệm thức được bố trí thấy nhám. Khi vuốt nhẹ hai bên bụng về hoàn toàn ngẫu nhiên và lặp lại 3 lần. Cá phía hậu môn, có sẹ đặc màu trắng sữa chảy đực tiêm 1 lần cùng với lần tiêm thứ 2 cho ra. Đối với cá cái: Màu hồng sáng sặc sỡ, cá cái. Liều lượng tiêm: (8µgLHRHa + 1mg vây hậu môn có màu hồng; bụng tròn mềm DOM)/1kg cá đực. Liều lượng tiêm của mỗi đều, da bụng mỏng. Lỗ sinh dục lồi, màu nghiệm thức như sau: Bảng 1. Liều tiêm thuốc kich thích sinh sản cho cá cái thí nghiệm (tính theo 1 kg khối lượng cá) Giới Lần Nghiệm thức A Nghiệm thức B Nghiệm thức C tính tiêm 10µg LRHa + 3,3mg 13,3µg LRHa + 3,3mg 16,7µg LRHa + 3,3mg Lần 1 DOM DOM DOM Cá cái 20µg LRHa + 6,7mg 26,7µg LRHa + 6,7mg 33,3 µgLRHa + 6,7mg Lần 2 DOM DOM DOM Cá đực 1 lần 8µgLHRHa + 1mg DOM Tiêm lần 2 cách lần 1 khoảng 7 giờ. cái. Thụ tinh bằng cách lấy lông gà quấy đều Vị trí tiêm ở gốc vây ngực của cá. trứng và tinh dịch trong khoảng thời gian 2 2.2.4. Phương pháp thụ tinh - 3 phút. Sau đó, rửa sạch chất bẩn và chất Khi cá cái có hiện tượng rụng trứng, dính của trứng bằng nước sạch rồi lọc bỏ tiến hành thu sản phẩm sinh dục của cá cái dần các chất bẩn ra ngoài; thay 2 - 3 lần và cá đực bằng cách bắt cá cái đặt nhẹ nhàng nước để trứng rời ra trước khi đưa trứng vào trong vải mềm rồi dùng ngón tay cái bịt lỗ khung ấp. sinh dục cá. Lấy vải mềm quấn thân cá chỉ 2.2.5. Phương pháp ấp trứng để hở lỗ sinh dục rồi thấm hết nước ở bụng Ấp trứng trong khung đặt trong bể và đuôi cá. Sau đó, giữ đầu cá hướng lên nước có sục khí: Khung ấp trứng hình phía trên, đuôi chúc xuống phía dưới, mở vuông kích thước 40 x 40 cm; 45 x 45 cm ngón tay bịt lỗ sinh dục cá rồi vuốt nhẹ vào hoặc chữ nhật, kích thước 35 x 40 cm; 45 x thành bụng để trứng chảy từ từ vào bát khô 50 cm. Khung ấp trứng được làm bằng sắt, sạch đã chuẩn bị sẵn. Ðể thuận tiện theo dõi, đáy khung căng bằng lưới có kích thước mắt trứng của mỗi cá cái cho vào 1 bát riêng. lưới 2a = 0,3 mm, đặt trong bể xi măng có Ngay sau khi vuốt trứng phải vuốt sẹ vào diện tích 3m2, mực nước sâu 0,5 m, trứng bát đã có trứng. Thao tác giữ cá đực để vuốt ngập sâu trong nước khoảng 3 - 5 cm. Sục sẹ tương tự như đối với vuốt trứng của cá khí thường xuyên trong bể đảm bảo hàm 2503
4. HUAF JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE & TECHNOLOGY ISSN 2588-1256 Vol. 5(2)-2021: 2501-2507 lượng O2 hoà tan đạt trên 6,0 mg/L. Trong 8 giờ/lần, mỗi lần thay 1/2 - 2/3 lượng nước quá trình ấp trứng phải thường xuyên loại trong bể ấp. bỏ trứng hỏng và trứng không thụ tinh tránh 2.2.6. Phương pháp tính toán các chỉ tiêu hiện tượng nấm phát triển gây chết cả những sinh sản trứng có chất lượng tốt. Thay nước định kỳ Số cá thành thục (con) Tỷ lệ thành thục (%) = X 100 Số cá nuôi vỗ (con) (Cá thành thục: Cá có tuyến sinh dục có tinh dịch màu trắng chảy ra, cá cái có ở giai đoạn IV. Cá đực vuốt nhẹ ở hậu môn trứng rời, đều, nhân trứng phân cực) số lượng cá cái rụng trứng (con) Tỷ lệ đẻ (%) = X 100 Số lượng cá cái đã tiêm chất kích thích sinh 푠ả푛 ( 표푛) Số trứng thu được (trứng) Số trứng (của 100 g trứng)X khối lượng trứng cá đẻ (g) = 100 Số trứng thu được (trứng) Sức sinh sản thực tế (trứng/kg) = Khối lượng cá cái rụng trứng (kg) Thời gian nở: Thời gian nở của trứng Thời gian hiệu ứng: Thời gian khi tiêm được tính từ khi trứng cá thụ tinh đến lúc liều quyết định đến khi cá rụng trứng đồng nở. loạt. Số trứng thụ tinh (trứng) Tỷ lệ thụ tinh (%) = X 100 Số trứng vuốt được (trứng) Số trứng nở (trứng) Tỷ lệ nở (%) = X 100 Số trứng thụ tinh (trứng) Tổng số cá bột thu được (con) Năng suất cá bột (con/kg) = Tổng khối lượng cá cái cho đẻ (kg) 2.3. Phương pháp xử lý số liệu Kết quả trình bày ở Bảng 2 cho thấy, Số liệu thu thập được xử lý bằng phần kích cỡ cá bố mẹ chín muồi sinh dục có thể mềm SPSS 16.0. So sánh sự sai khác giữa tham gia sinh sản có chiều dài trung bình là các nghiệm thức bằng phương pháp phân 48,6 cm tương ứng với khối lượng trung tich ANOVA một nhân tố với phép thử bình 3,05 kg ở cá cái và cá đực có chiều dài Tukey, độ tin cậy 95%. trung bình là 41,7 cm tương ứng với khối 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN lượng trung bình 2,76 kg. Cá đực có kích 3.1. Nuôi vỗ cá bố mẹ thành thục thước thành thục sinh dục nhỏ hơn so với cá cái trong cùng độ tuổi. Bảng 2. Kết quả theo dõi các chỉ tiêu về tăng trưởng của cá bố mẹ giai đoạn nuôi vỗ (n=30) Chiều dài Chiều dài Khối lượng Khối lượng Giới tính dao động (cm) trung bình (cm) dao động (kg) trung bình (kg) Cá cái 45 - 52 48,6 ± 1,85* 2,7 - 3,5 3,05 ± 0,22 Cá đực 38 - 46 41,7 ± 1,97 2,5 - 3,0 2,76 ± 0,18 * Độ lệch chuẩn 2504 Lê Văn Dân và Ngô Hữu Toàn
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP ISSN 2588-1256 Tập 5(2)-2021:2501-2507 Kết quả ở Hình 1 cho thấy, trong ao cái trong cùng thời kỳ. Kết quả này hoàn nuôi, cá đực có tuyến sinh dục giai đoạn IV toàn phù hợp với qui luật chung về sự phát xuất hiện từ tháng 2 - 5 với tỷ lệ khác nhau. triển tuyến sinh dục của nhiều loài động vật Tỷ lệ thành thục cá đực xuất hiện ngay từ thủy sản (Pravdin, 1963); (Phạm Minh tháng 2 đạt 6,7%, tỷ lệ này tăng dần, tháng Thành và Nguyễn Văn Kiểm, 2009). Kết 3 đạt 35,7%, tháng 4 đạt 83% và đến tháng quả cho thấy mùa vụ sinh sản của cá Bỗng 5 là 100%. Trong khi đó cá cái đến tháng 3 nuôi trong ao tại Quảng Bình từ tháng 3 đến mới thành thục đạt 33,3% đến tháng 4 đạt đầu tháng 6, so sánh với mùa vụ sinh sản 67% và tháng 5 là 90%. Điều này phản ánh cúa cá Bỗng ngoài tự nhiên từ cuối tháng 2 sự phát triển không đồng bộ giữa tuyến sinh tới đầu tháng 6 (Đoàn Văn Đẩu và Lê Thị dục của cá đực và cá cái. Cá đực thành thục Lệ, 1971) là hoàn toàn phù hợp. sớm và tỷ lệ thành thục cao hơn so với cá Hình 1. Tỷ lệ thành thục của cá Bỗng trong ao đất 3.2. Kết quả kích thích sinh sản Bỗng đẻ được tiến hành làm 3 đợt. Kết quả Thí nghiệm thăm dò liều thuốc kích kích thích sinh sản nhân tạo cá được thể thích sinh sản LRHa + DOM để cho cá hiện ở Bảng 3. Bảng 3. Kết quả theo dõi một số chỉ tiêu về sinh sản cá Bỗng (n=9) Đường Khối lượng Sức sinh sản Nghiệm Thời gian hiệu Tỷ lệ đẻ kính cá cái trung thực tế (trứng/kg thức ứng (giờ) (%) trứng bình (kg/con) cá cái) (mm) A 3,0 ± 0,20* 20,2 ± 0,19c 56 ± 14,81a 3797 ± 342a 2 - 2,5 B 3,1 ± 0,26 15,5 ± 0,14b 100 ± 0,00b 4399 ± 280b 2 - 2,5 C 3,0 ± 0,22 15,1 ± 0,11a 100 ± 0,00b 4491 ± 206b 2 - 2,5 a, b, c : Các giá trị trung bình trong cùng một cột có ký tự mũ khác nhau là sai khác có ý nghĩa (p < 0,05) * Độ lệch chuẩn Qua Bảng 3 cho thấy, thời gian hiệu nghiệm thức B. Tỷ lệ cá đẻ ở nghiệm thức ứng của cá Bỗng là 15,1 - 20,2 giờ, ở nhiệt A thấp hơn có ý nghĩa so với nghiệm thức độ 26 -290C. Nghiệm thức C với liều tiêm B và C (p<0,05). Nghiệm thức A với liều (50 μg LRHa + 10mg DOM)/kg cá cái, có tiêm (30µg LRHa + 10mg DOM)/kg cá cái, thời gian hiệu ứng nhanh nhất, có ý nghĩa cho tỷ lệ đẻ trung bình 56%, trong khi đó, thống kê (p<0,05) so với nghiệm thức A và tỷ lệ đẻ ở nghiệm thức B và C là 100%. Kết 2505
6. HUAF JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE & TECHNOLOGY ISSN 2588-1256 Vol. 5(2)-2021: 2501-2507 quả này cũng tương đồng với nghiên cứu DOM)/kg cá cái để kích thích sinh sản cá của Đinh Văn Trung và Amrit Bart (2007), Bỗng, cho kết quả sinh sản cao hơn nhiều so chỉ có 25% và 50% rụng trứng xảy ra khi sử với liều tiêm còn lại, tuy nhiên, kích thước dụng LRHa 40µg và 50µg/kg cá cái, trong đường kính của trứng không sai khác khi sử khi tỷ lệ rụng trứng đạt được 100% khi có dụng các liều tiêm khác nhau. sự phối hợp của DOM và LRHa. Ngoài ra, 3.3. Kết quả ấp trứng kết quả cho thấy sức sinh sản thực tế của cá Trứng sau khi thụ tinh được cho vào Bỗng trung bình dao động từ 3.797 - 4.491 dụng cụ ấp. Trong quá trình ấp trứng, nhiệt trứng/kg cá cái, có sự sai khác về mặt thống độ nước dao động khoảng 24,0 - 28,0oC, pH kê giữa liều tiêm (30μg LRHa + 10mg dao động 7,3 - 7,6, hàm lượng oxy hoà tan DOM)/kg và 2 liều tiêm còn lại. Như vậy, 6,0 - 6,5 mg/L và NH biến thiên từ 0,000 - khi sử dụng liều tiêm (40μg LRHa +10mg 3 0,003 mg/L. DOM)/kg cá cái hoặc (50μg LRHa + 10mg Bảng 4. Kết quả theo dõi một số chỉ tiêu về ấp trứng cá Bỗng Nghiệm Nhiệt độ Tỷ lệ thụ tinh Thời gian Năng suất cá bột Tỷ lệ nở (%) thức (0C) (%) nở (giờ) (con/kg cá cái) A 24 - 28 76,6 ± 1,56a 74,1 ± 1,14a 70 - 72 2188 ± 136,41a B 24 - 28 82,7 ± 1,10b 81,1 ± 1,77b 70 - 72 2938 ± 33,82b C 24 - 28 84,6 ± 1,92b 75,9 ± 1,05a 70 - 72 2876 ± 19,77b a, b, c : Các giá trị trung bình trong cùng một cột có ký tự khác nhau là sai khác có ý nghĩa (p < 0,05). Dấu ± là độ lệch chuẩn Kết quả từ Bảng 4 cho thấy thời gian 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ o nở ở nhiệt độ nước 24 - 28 C dao động từ 4.1. Kết luận 70 – 72 giờ ở tất cả các nghiệm thức. Tỷ lệ Cá Bỗng hoàn toàn có thể thành thục thụ tinh khi sử dụng liều tiêm 30 μg sinh dục trong ao đất với điều kiện nuôi ở LRHa/kg cá cái có tỷ lệ thấp nhất (76,6%) tỉnh Quảng Bình. Nhóm kích thước thành so với liều 40 và 50 μg/kg cá cái (82,7% và thục sinh dục khi nuôi trong ao đất là 48,6 84,6%) (p<0,05). Tuy nhiên, tỷ lệ nở của cm chiều dài tương ứng với khối lượng 3,05 nghiệm thức B lại cao hơn (81,1%) sai khác kg ở cá cái và cá đực có chiều dài là 41,7 có ý nghĩa thống kê (p<0,05) so với nghiệm cm tương ứng với khối lượng 2,76 kg. Mùa thức A và C. Kết quả này thấp hơn nghiên vụ sinh sản cá Bỗng nuôi trong ao bắt đầu cứu của Đinh Văn Trung và Amrit Bart từ tháng 3 đến đầu tháng 6. Tỷ lệ thành thục (2007) ở cùng một liều tiêm (tỷ lệ thụ tinh cao nhất đạt 100% ở cá đực và 90% ở cá cái đều đạt trên 90% và tỷ lệ nở dao động từ vào tháng 5. 80% đến 93%) nhưng cao hơn công bố của Phạm Văn Chân và cs. (2013) (tỷ lệ thụ tinh Sử dụng hỗn hợp (LRHa + DOM) để đạt 60% và tỷ lệ nở đạt 65%). Năng suất cá kích thích sinh sản cá Bỗng. Liều lượng sử bột trung bình dao động từ 2188 - 2938 dụng hiệu quả là (40 μg LRHa + 10mg con/kg cá cái. Như vậy, liều lượng tiêm thấp DOM)/kg cá cái. Ở nhiệt độ nước dao động o hoặc cao làm ảnh hưởng tới chất lượng của 26 - 29 C, thời gian hiệu ứng của cá Bỗng sản phẩm sinh dục dẫn tới tỷ lệ thụ tinh khác là 15,1 - 20,2 giờ. Tỷ lệ đẻ đạt 100% khi sử nhau. Ngoài ra, sự khác biệt này phụ thuộc dụng liều (40 µg LRHa + 10 mg DOM)/kg vào kỹ thuật nuôi vỗ cũng như lựa chọn cá và (50 µg LRHa + 10 mg DOM)/kg ở cá cái. bố mẹ cho đẻ và điều kiện ấp trứng trong Sức sinh sản thực tế của cá Bỗng từ 3.797 - từng thí nghiệm. 4.491 trứng/kg cá cái. Thời gian nở của trứng dao động từ 70 - 72 giờ. Tỷ lệ thụ tinh 2506 Lê Văn Dân và Ngô Hữu Toàn
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP ISSN 2588-1256 Tập 5(2)-2021:2501-2507 và tỷ lệ nở trung bình đạt 76,6 - 84,6% và Pravdin, L. F. (1963). Hướng dẫn nghiên cứu 74,1 - 81,1%. Năng suất cá bột trung bình cá (Bản dịch của Phạm Thị Minh Giang, dao động từ 2188 - 2938 con/kg cá cái. 1973). Nhà xuất bản Khoa học - Kỹ thuật. Phạm Minh Thành và Nguyễn Văn Kiểm. 4.2. Kiến nghị (2009). Cơ sở khoa học và kĩ thuật sản xuất Cần nghiên cứu trên số mẫu lớn hơn cá giống. Nhà xuất bản Nông nghiệp. để đảm bảo mức độ chính xác cao hơn của Hồ Anh Tuấn. (2012). Nghiên cứu khu hệ cá nước ngọt có giá trị kinh tế ở Quảng Bình kết quả. giải pháp bảo tồn và ương nuôi, Trường Đại Nghiên cứu nuôi vỗ tái thành thục và học Vinh. sử dụng các loại và liều chất kích thích sinh Mai Đình Yên. (1978). Định loại cá nước ngọt sản khác trên cá Bỗng để nâng cao hiệu quả các tỉnh phía Bắc Việt Nam. Nhà xuất bản trong quá trình sản xuất. Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội. Mai Đình Yên. (1983). Cá kinh tế nước ngọt ở TÀI LIỆU THAM KHẢO Việt Nam. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ 1. Tài liệu tiếng Việt thuật, Hà Nội. Phạm Báu, Nguyễn Ðức Tuân, Bùi Ðình Ðặng, Mai Đình Yên. (1992). Định loại các loài cá Nguyễn Công Thắng.(2006). Điều tra nghiên nước ngọt Nam Bộ. Nhà xuất bản Khoa học cứu về hiện trạng và biện pháp bảo vệ, phục và Kỹ thuật, Hà Nội. hồi một số loài cá hoang dã quí hiếm có nguy 2. Tài liệu tiếng nước ngoài cơ tuyệt chủng trên hệ thống sông Hồng, Cabrita, E., Robles, V., & Herra’ez, P. (eds). Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thuỷ sản I. (2008). Methods in Reproductive Bộ Khoa học - Công nghệ và Môi trường. Aquaculture: Marine and Freshwater (1992). Sách Đỏ Việt Nam. Nhà xuất bản species. CRC Press, Taylor & Francis Khoa học - Kỹ thuật Hà Nội. Group, Newyork, 549p. Phạm Văn Chân và cộng sự. (2013). Ứng dụng Randall, J. E., & K. K. P. Lim (eds.). (2000). A tiến bộ kỹ thuật sản xuất giống cá Bỗng checklist of the fishes of the South China Sea. (Spinibarbus denticulatus) Và nghiên cứu The Raffles Bulletin of Zoology xây dựng qui trình nuôi thương phẩm tại tỉnh Supplement, (8), 569 - 667. Hoà Bình (Báo cáo tóm tắt). Sở Khoa học và Dinh Van Trung & Amrit Bar. (2007). Công Nghệ tỉnh Hòa Bình. “Controlled reproduction of an important Đoàn Văn Đẩu và Lê Thị Lệ. (1971). Điều tra indigenous fish species, Spinibarbus nguồn lợi thuỷ sản nước ngọt, Tập 1. Nhà denticulatus (Oshima, 1926), in Southeast xuất bản Khoa Học Kỹ Thuật Hà Nội. Asia”, Journal Compilation 2006 Blackwell Nguyễn Văn Hảo. (2005). Cá nước ngọt Việt Publishing Ltd, Aquaculture Research, (38), Nam, Tập 2. Nhà xuất bản Nông nghiệp Hà 441 - 451. Nội. Võ Văn Phú. (2007). Giáo trình Đa dạng sinh học. Nhà xuất bản Nông nghiệp Hà Nội. 2507