Module tiểu học 33: Thực hành dạy học phân hoá ở tiểu học - Nguyễn Thị Thanh Hồng

Nội dung text: Module tiểu học 33: Thực hành dạy học phân hoá ở tiểu học - Nguyễn Thị Thanh Hồng

1. NGUYỄN THỊ THANH HỒNG MODULE TH 33 THùc hµnh d¹y häc ph©n ho¸ ë tiÓu häc THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 75
2. A. GIỚI THIỆU Mt trong nhng iu kin tiên quyt dy hc phân hoá tiu hc mang li nhng hiu qu nh mong mun là mi giáo viên tiu hc cn phi có k nng thit k và thc hin thành tho các hot ng dy hc theo quan im phân hoá cho tng bài hc, tng i tng hc sinh trong các giai on và iu kin dy hc khác nhau. Module TH 33 c xây dng nhm giúp mi giáo viên tiu hc có th vn dng mt cách sáng to nhng tri thc lí thuyt v dy hc phân hoá vào công vic ging dy thc t ca bn thân mt cách hiu qu, góp phn i mi phng pháp dy hc, áp ng yêu cu ngày càng cao v cht lng dy hc và giáo dc trong các nhà trng hin nay. B. MỤC TIÊU 1. MỤC TIÊU CHUNG Module TH 33 nhm hình thành cho giáo viên tiu hc k nng, tin hành dy hc phân hoá tiu hc mt cách hiu qu. 2. MỤC CỤ THỂ 2.1. Về kiến thức — Trình bày c các bc lp k hoch dy hc phân hoá phù hp vi iu kin và i tng hc sinh tiu hc. — Phân tích c nhng cn c xác nh mc tiêu bài hc. — Trình bày c cách thit k các hot ng hc tp theo dy hc phân hoá. — Bit rõ các cách thc ánh giá k hoch bài hc trong tng môn hc, tng giai on ca quá trình dy hc. 2.2. Về kĩ năng S dng tri thc ca module này vn dng mt cách sáng to vào công tác ging dy góp phn gii quyt tt các vn trong thc tin dy hc tiu hc hin nay: — Có k nng thit k c k hoch dy hc phân hoá phù hp vi iu kin và i tng hc sinh. — Có k nng thc hin c k hoch dy hc phân hoá ã thit k. 76 | MODULE TH 33
3. — Có k nng phân tích, ánh giá c mt s k hoch bài hc theo quan im dy hc phân hoá ã thit k. — Có kh nng a ra nhng xut, ý tng nhm hoàn thin hn vic xác nh mc tiêu, thit k hot ng và ánh giá k hoch bài hc theo quan im dy hc phân hoá. 2.3. Về thái độ — Có thái hc tp, thc hành trong tng module mt cách khoa hc, c lp, tích cc và sáng to. — Có nguyn vng vn dng lí thuyt dy hc phân hoá vào quá trình dy hc ca bn thân các trng tiu hc. — Có s n lc, ý chí khc phc nhng khó khn, tr ngi c v mt ch quan và khách quan t c hiu qu cao trong i mi phng pháp dy hc nói chung, trong dy hc phân hoá nói riêng. C. NỘI DUNG TT Ni dung Thi gian 1 K hoch dy hc phân hoá tiu hc 2 tit Xác nh mc tiêu bài hc theo quan im dy hc 2 5 tit phân hoá 3 Thit k các hot ng hc tp trong dy hc phân hoá 5 tit 4 ánh giá k hoch bài hc trong dy hc phân hoá 3 tit Nội dung 1 KẾ HOẠCH DẠY HỌC PHÂN HOÁ Ở TIỂU HỌC MỤC TIÊU: Sau khi hc xong ni dung này, hc viên s: — Trình bày c các bc lp k hoch trong dy hc phân hoá tiu hc da trên k hoch chung do B Giáo dc và ào to ban hành. — Có k nng vn dng linh hot, sáng to tri thc lí thuyt vào thc hành xây dng k hoch dy hc theo quan im dy hc phân hoá trong các tiu module tip theo và trong thc tin ging dy ca bn thân. — Có thái úng n trong hc tp và thc hành. THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 77
4. KIỂM TRA ĐẦU VÀO: 1) Anh/ch hiu k hoch dy hc là gì? 2) Anh/ch hãy phân tích k hoch dy hc tiu hc theo quy nh ca B Giáo dc và ào to. K hoch chung ó có mi liên h n vic dy hc phân hoá nh th nào? 3) Có ý kin cho rng dy hc thêm cho hc sinh tiu hc theo yêu cu và nguyn vng ca ph huynh hc sinh cng c coi là mt dng dy hc phân hoá. Bng hiu bit v dy hc phân hoá, anh/ch hãy bày t quan im ca mình v ý kin trên. CÁC HOẠT ĐỘNG: Hoạt động 1: Kế hoạch dạy học (theo nghĩa rộng) ở tiểu học 1. Nhiệm vụ — Nhim v 1: c và tip nhn các thông tin v hot ng. — Nhim v 2: Hc viên suy ngh và tr li câu hi: “K hoch dy hc theo ngha rng là gì?”. — Nhim v 3: Sau khi tr li câu hi trên, hc viên tip tc suy ngh câu hi th hai: “Quy nh chung ca B Giáo dc và ào to v k hoch dy hc tiu hc nh th nào?”. — Nhim v 4: Chun xác li nh ngha k hoch dy hc theo ngha rng nht. 2. Thông tin phản hồi cho hoạt động 1 K hoch dy hc (theo ngha rng) tiu hc: Có nhiu nh ngha v k hoch dy hc: — Là vn bn ca B Giáo dc và ào to quy nh thành phn các môn hc c nghiên cu trong nhà trng, trình t nghiên cu nhng môn hc ó theo các nm hc và s gi dành cho nghiên cu mi môn trong tng lp. — Là vn bn do Nhà nc quy nh thành phn các môn hc c nghiên cu trong nhà trng, phân b các môn hc theo nm hc, ch rõ s gi (bài hc) dành nghiên cu mi môn trong tun. 78 | MODULE TH 33
5. — Là vn bn quy nh thành phn các môn hc trong Nhà trng, trình dy các môn trong tng nm, tng gi, tng lp, s gi dành cho tng môn hc trong c nm, trong tng tun, cu trúc v thi gian ca nm hc. Nh vy, có th hiu k hoch dy hc là vn kin do Nhà nc ban hành, trong ó quy nh: + Các môn hc, các hot ng giáo dc c bn. + Trình tin hành các môn hc, các hot ng giáo dc c bn. + T chc nm hc: S tun thc hc, s tun lao ng và ngh; ch hc tp hng tun, hng ngày. — Giáo dc tiu hc c thc hin theo hai giai on: + Giai on 1: lp 1, 2, 3, có sáu môn hc: Ting Vit, Toán, o c, T nhiên và Xã hi, Ngh thut và Th dc. + Giai on 2: các lp 4, 5, có chín môn hc: Ting Vit, Toán, o c, Khoa hc, Lch s và a lí, K thut, Âm nhc, M thut và Th dc. — c hai giai on, mi lp trong mt tun có mt tit hot ng tp th dành cho sinh hot lp, Sao Nhi ng, i Thiu niên Tin phong H Chí Minh, c t chc trong hoc ngoài phòng hc. — Các trng ã chun b y v iu kin có th t chc dy Ngoi ng, Tin hc và thc hin chng trình dy hc t chn, giáo dc a phng theo quy nh ca chng trình các môn hc. Hoạt động 2: Kế hoạch dạy học phân hoá ở tiểu học 1. Nhiệm vụ — Nhim v 1: c và tip nhn các thông tin v hot ng. — Nhim v 2: Hc viên suy ngh và tr li các câu hi liên quan n ni dung ca hot ng: + Trên c s khái nim k hoch dy hc theo ngha rng, anh/ch hiu k hoch dy hc phân hoá là gì? + K hoch dy hc phân hoá do ai thit k và thc hin? + Khi xây dng k hoch dy hc phân hoá, ngi giáo viên cn lu ý iu gì? — Nhim v 3: Ghi nhanh các phng án tr li ra giy. — Nhim v 4: Chính xác hoá li nhng tri thc liên quan n k hoch dy hc phân hoá. THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 79
6. 2. Thông tin phản hồi cho hoạt động 2 K hoch dy hc phân hoá tiu hc: — Trên c s khái nim “k hoch dy hc” theo ngha chung nht, có th hiu: K hoch dy hc phân hoá là vn bn do ngi giáo viên xây dng da trên nhng yêu cu ca k hoch dy hc tiu hc nói chung nhm m bo phù hp vi tng nhóm hc sinh hoc tng hc sinh trong mt tp th lp. — Khi lp k hoch dy hc phân hoá, ngi giáo viên tiu hc cn lu ý: + Cn c vào k hoch chung ca giáo dc tiu hc, vì phân hoá là con ng tt nht thc hin giáo dc ng b, mi k hoch dy hc phân hoá c thit lp là k hoch ng b c thc hin ti u nht i vi tng i tng hc sinh. + Cn hiu rõ hc sinh/nhóm hc sinh trc khi lp k hoch. + Cn c vào nhng iu kin c th cho k hoch m bo tính kh thi. — Các bc lp k hoch dy hc phân hoá: + Bc 1: Xác nh mc tiêu bài hc. + Bc 2: Thit k các hot ng hc tp. + Bc 3: ánh giá k hoch bài hc. KIỂM TRA ĐẦU RA: 1) Vic hc sinh tiu hc ca mt s dân tc thiu s va hc ting ph thông, va hc ting ca dân tc mình có phi là mt biu hin ca dy hc phân hoá không? Hãy gii thích vì sao. 2) Anh/ch hãy so sánh các bc lp k hoch dy hc nói chung và k hoch dy hc phân hoá nói riêng. Nội dung 2 XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU BÀI HỌC THEO QUAN ĐIỂM DẠY HỌC PHÂN HOÁ MỤC TIÊU: Sau khi hc xong ni dung này, hc viên s: — Trình bày c s cn thit phi xác nh mc tiêu dy hc nói chung và mc tiêu dy hc phân hoá nói riêng. 80 | MODULE TH 33
7. — Bit cách xác nh mc tiêu cho các hình thc dy hc phân hoá phù hp vi i tng hc sinh. — Thc hành xác nh mc tiêu cho mt bài dy/mt hot ng giáo dc theo quan im dy hc phân hoá. KIỂM TRA ĐẦU VÀO: 1) Anh/ch hiu mc tiêu dy hc là: a. Kt qu chc chn t c ca quá trình dy hc. b. Kt qu mong mun t c ca quá trình dy hc. c. Kt qu cn t c ca quá trình dy hc. 2) Ý ngha ca vic xác nh mc tiêu dy hc là: a. nh hng cho hot ng dy hc. b. Là tiêu chun ánh giá kt qu ca quá trình dy hc. c. C hai ý ngha trên. CÁC HOẠT ĐỘNG: Hoạt động 1: Khái niệm, ý nghĩa của việc xác định mục tiêu dạy học phân hoá 1. Nhiệm vụ — Nhim v 1: c và tip nhn các thông tin v hot ng. — Nhim v 2: Hc viên suy ngh và tr li nhanh các câu hi v khái nim và ý ngha ca vic xác nh mc tiêu dy hc nói chung, dy hc phân hoá nói riêng: + Xác nh mc tiêu dy hc có ý ngha gì i vi mi giáo viên? + Trong dy hc phân hoá, ti sao cn xác nh mc tiêu dy hc trc khi tin hành? — Nhim v 3: Th hin các phng án tr li ra giy. — Nhim v 4: Chính xác hoá li kin thc v mc tiêu dy hc phân hoá, nhng cn c xác nh mc tiêu dy hc phân hoá. 2. Thông tin phản hồi cho hoạt động 1 Khái nim, ý ngha ca vic xác nh mc tiêu dy hc phân hoá: — Khái nim mc tiêu dy hc phân hoá: Là vic xác nh cái ích cn t c/mô t nhng gì mà dy hc phân hoá cn t c trong tng lai. THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 81
8. Mc tiêu dy hc phân hoá có quan h cht ch vi mc ích, mc tiêu dy hc nói chung. — Phân loi các mc tiêu dy hc phân hoá: c th hin các mc tri thc, k nng, thái mà mi hc sinh t c trong quá trình dy hc. — Ý ngha ca vic xác nh mc tiêu dy hc phân hoá: + Là c s nh hng cho vic la chn ni dung, phng pháp, hình thc t chc dy hc, cách thc tác ng n tng nhóm/cá nhân hc sinh. + Là tiêu chun kim tra, ánh giá kt qu dy hc phân hoá. — Nhng cn c xác nh mc tiêu dy hc phân hoá: xác nh mc tiêu dy hc phân hoá, cn phi tr li các câu hi sau: + Nhng mc tiêu hc tp nào cn hng n nh là kt qu ca vic ging dy? + Nhng ni dung nào cn phi ging dy và hc tp t c các mc tiêu ó? + Làm th nào t c các mc tiêu ó? + Làm cách nào ánh giá kt qu cui cùng? C th, cn xác nh: + Các phép phân loi mc tiêu hc tp. + Mc tiêu giáo dc — ào to con ngi Vit Nam trong giai on hin nay. + Chng trình dy hc nói chung và chng trình dy hc môn hc nói riêng. + Sách giáo khoa/Giáo trình. + Mc tiêu giáo dc ca a phng, phng hng hot ng ca nhà trng, ca lp hc. + c im ca i tng hc sinh. + Các iu kin, phng tin h tr dy hc. Hoạt động 2: Thực hành xác định mục tiêu dạy học phân hoá 1. Nhiệm vụ — Nhim v 1: Mi hc viên thc hành xác nh mc tiêu dy hc phân hoá trong mt tit hc, bài hc c th (Có 15 phút thc hành xác nh mc tiêu). 82 | MODULE TH 33
9. — Nhim v 2: Các thành viên chia s kt qu làm vic cá nhân ca mình vi các thành viên khác. — Nhim v 3: Nhn xét, ánh giá phn thc hành ca bn thân và ng nghip. — Nhim v 4: Rút ra các kt lun s phm v vic xác nh mc tiêu dy hc phân hoá. 2. Thông tin phản hồi cho hoạt động 2 Thc hành xác nh mc tiêu dy hc phân hoá: — Xác nh các tiêu chí ánh giá chính xác mc tiêu: + Xác lp mt lng các mc tiêu cho tng thi lng và n v ging dy (mt nm, mt hc kì, mt n v ging dy, mt bài). + Xác lp mc tiêu hc tp toàn din mô t c các loi hình hc tp quan trng ca n v ging dy. + Xác lp mc tiêu hc tp phn ánh mc ích giáo dc ca nhà trng, a phng, t nc. + Xác nh mc tiêu hc tp cao nhng kh thi, mc tiêu hc tp phi thách thc ngi hc và có c cp kt qu cao nht. + Xác lp mc tiêu hc tp nht quán vi nhng nguyên tc và ng c hc tp ca ngi hc. + Xác lp mc tiêu hc tp trc khi dy giáo viên và hc sinh ý thc c và thc hin trong sut quá trình dy hc. — nh hng xây dng các mc tiêu hc tp: + Trình bày mc tiêu hc tp bng các ng t có th lng hoá c. Mc tiêu hc tp c nêu ra mc c th, va phi. + Xây dng bng cách kt hp, phóng tác theo các phép phân loi mc tiêu hc tp khác nhau t vic so sánh, i chiu chúng, hoc có th nêu mt mc tiêu tng quát hn, sau ó nêu ra nhng mc tiêu c th, chi tit ch ra nhng loi hot ng khác nhau phi th hin ca hc sinh. — T mc tiêu hc tp, nh ra các tiêu chun hc tp bao gm: tiêu chun ni dung và tiêu chun thc hành. THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 83
10. + Tiêu chun ni dung: Trình bày nhng gì ngi hc có th bit, hiu và có th làm c. + Tiêu chun thc hành: Ch ra mc thành tho phi c th hin cho bit mc t c các tiêu chun ni dung. Tiêu chun thc hành cng có th hiu là s trình bày nhng gì ngi hc phi làm và các mc khác nhau ca chúng. — m bo chc nng kim tra, ánh giá, cn xác nh các tiêu chí: + Mô t rõ ràng, có tính công khai các khía cnh hoc kích c các hot ng thc hành ca ngi hc nhm: • Xác nh rõ công vic t c mc nào: gii, khá, trung bình, yu, kém. • Giúp cho ngi hc và nhng ngi có liên quan bit c mc tiêu và các tiêu chí hc tp phn u thc hin. • Có các hng dn ánh giá quá trình hc tp nht quán, không thiên v. • Ngi hc có c s t ánh giá công vic ca h. + H thng mc tiêu hc tp nên c xác nh ngay t u quá trình dy hc và c th hin trong k hoch, chng trình dy hc. — Thc hành xác nh mc tiêu dy hc phân hoá cho mt bài hc c th: Mi hc viên có 15 phút thc hành nhanh xây dng mc tiêu dy hc phân hoá trong mt tit hc/bài hc c th. Lu ý trong bài thc hành: Mc tiêu dy hc phân hoá c xác nh m bo các yêu cu ã nêu trong phn lí thuyt. Tng tiêu chí a ra phi lng hoá c, m bo tính kh thi, tránh dùng nhng t chung chung khi a ra mc tiêu. KIỂM TRA ĐẦU RA: 1) Ti sao nói mc tiêu dy hc phân hoá không th tách ri mc tiêu dy hc tng th? 2) Phân tích nhng khó khn mà anh/ch gp phi khi thc hành xác nh mc tiêu dy hc phân hoá và nhng phng án khc phc. 84 | MODULE TH 33
11. Nội dung 3 THIẾT KẾ CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC PHÂN HOÁ MỤC TIÊU: Sau khi hc xong ni dung này, hc viên s: — Trình bày c cách thc thit k hot ng hc tp trong dy hc phân hoá. — Có k nng thit k các hot ng trong dy hc phân hoá qua thc hành. — Có hng thú và quyt tâm vn dng kin thc vào các tình hung trong hc tp và thc tin. KIỂM TRA ĐẦU VÀO: 1) Theo anh/ch, ch th ca các hot ng hc tp trong dy hc là: a. Giáo viên. b. Hc sinh. c. Phi hp gia giáo viên và hc sinh. 2) Nhng cn c thit k các hot ng hc tp là: a. Cn c vào mc tiêu giáo dc, dy hc. b. Cn c vào các nguyên tc dy hc. c. Da vào c im tâm sinh lí hc sinh. d. Da vào trình nghip v s phm ca giáo viên. e. Da vào iu kin thi gian, c s vt cht ca vic dy và hc. g. Tt c các tiêu chí trên. CÁC HOẠT ĐỘNG: Hoạt động 1: Các dạng dạy học phân hoá ở tiểu học 1. Nhiệm vụ — Nhim v 1: c và tip nhn các thông tin v hot ng. — Nhim v 2: Hc viên khái quát li các dng dy hc phân hoá tiu hc làm c s cho vic thc hành. — Nhim v 3: Rút ra kt lun s phm v các dng dy hc phân hoá tiu hc nhm nh hng cho vic thit k các hot ng dy hc. THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 85
12. 2. Thông tin phản hồi cho hoạt động 1 Các dng dy hc phân hoá tiu hc: * Phân hoá dy hc theo nng lc: Hc sinh c phân thành các nhóm theo mt trong hai du hiu sau: — Theo kt qu hc tp các môn hc. — Theo nng khiu i vi mt/mt s môn hc nào ó. Phân hoá dy hc theo kt qu hc tp i vi tt c các môn hc: Có th cn c vào kt qu hc tp ca hc sinh trong các nm hc trc theo các trình phân hc sinh thành các lp có cùng sc hc: Lp A — có trình khá nht. Lp B — có trình thp hn. Lp C — có trình thp nht. Hng nm li chuyn i hc sinh t lp này sang lp khác. Hình thc lp chn là mt hình thc ca dng phân hoá này. Phân hoá dy hc theo nng khiu vi mt/mt s môn hc nào ó: Là s tp hp hc sinh có cùng nng lc v mt s môn hc, chng hn nh có các lp theo nng lc v các môn xã hi, các môn khoa hc t nhiên và toán, các môn khoa hc — k thut. Sâu hn là trong tng môn li thc hin vic phân hoá hc sinh trong cùng mt lp hc. Cn chú ý rng, vic phân hoá dy hc theo nng lc vn có nhc im cn khc phc: Vi hc sinh c vào lp “có nng lc” (lp chn) có th sinh t ph, kiêu cng; còn s phi hc lp “kém nng lc”, s mc cm, t ti, nh hng không tt ti tâm lí hc tp. Hn na, hin nay còn có mt khó khn ln là: thiu công c, phng pháp khách quan ánh giá chính xác nng lc tng hc sinh. Vì vy, khi tin hành phân hoá dy hc theo kiu này, cn thc hin ht sc thn trng và dân ch. * Phân hoá dy hc dành cho nhng hc sinh tiu hc có nhu cu giáo dc c bit: Hc sinh có nhu cu c bit là nhng hc sinh mà nhng khác bit hoc nhng khim khuyt ca các em xut hin mc òi hi nhng hot ng ca nhà trng và giáo viên phi c thay i áp ng nhu cu ca các em. Các nhóm hc sinh có nhu cu c bit cn chú ý trong dy hc phân hoá tiu hc là: 86 | MODULE TH 33
13. — Nhóm hc sinh có nguy c úp lp, b hc; nguyên nhân có th là: + Do iu kin kinh t, hoàn cnh sng ca gia ình. + Do hc sinh hc chm. — Nhóm hc sinh dân tc thiu s. — Nhóm hc sinh khuyt tt: Là nhóm hc sinh b khim khuyt mt hay nhiu b phn c th, giác quan (th cht) hoc chc nng (tinh thn), biu hin di nhiu dng khác nhau, làm suy gim kh nng thc hin khin cho hc sinh gp nhiu khó khn trong lao ng, sinh hot, hc tp, vui chi. Có các dng khuyt tt sau: + Hc sinh b khuyt tt v hc: Là mt dng khim khuyt mt hay nhiu quá trình tâm lí c bn liên quan n vic hiu hoc s dng ngôn ng nói hoc vit, làm nh hng n kh nng nghe, suy ngh, nói, c, vit, ánh vn hoc làm các phép toán, Thut ng này không bao hàm nhng hc sinh có khó khn v hc do nh hng ca khuyt tt th giác, thính giác, vn ng, chm phát trin trí tu, hoc do nhng khó khn v môi trng, vn hoá hoc kinh t. + Hc sinh ri lon v hành vi: Là nhng hc sinh có hành vi mãn tính và ni bt, trong nhng cách không th chp nhn c v mt xã hi và không làm hài lòng cá nhân nhng nhng hc sinh này có th dy c làm thay i hành vi. + Hc sinh chm phát trin trí tu: Là nhng hn ch c nh trong nhng chc nng thc ti, c biu hin c trng bi nhng chc nng trí tu di mc trung bình, thiu ht hai hay nhiu hành vi ng x xã hi: giao tip, t phc v, k nng xã hi, k nng sng ti gia ình, s dng tin ích công cng, nh hng cá nhân, sc kho và an toàn, các k nng hc tp, gii trí và làm vic. + Hc sinh có khó khn v giao tip, ngôn ng và li nói. + Hc sinh có khó khn v th cht và sc kho. + Hc sinh t k. + Hc sinh khim thính. + Hc sinh khim th. + Hc sinh ic, mù. THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 87
14. + Hc sinh chn thng s não. + Hc sinh a tt. * Phân hoá dy hc theo hng thú ca hc sinh: — Hc sinh c phân thành lp theo cùng hng thú i vi cùng nhóm môn hc, thm chí có th phân thành trng riêng. các trng lp này, hc sinh nghiên cu sâu hn mt s môn hc mà mình hng thú. — Phân hoá dy hc theo hng thú m bo tính dân ch, hc sinh có quyn chn lp, trng. Hoạt động 2: Thiết kế các hoạt động học tập trong dạy học phân hoá (theo các dạng phân hoá khác nhau) 1. Nhiệm vụ — Nhim v 1: c và tip nhn các thông tin v hot ng. — Nhim v 2: Hc viên thit k các hot ng chung cho tng dng dy hc phân hoá trên c s ã nm vng lí thuyt và kinh nghim dy hc trong thc t. — Nhim v 3: Thc hành thit k hot ng hc tp theo quan im phân hoá trong mt bài hc/mt tit dy c th (ã xác nh mc tiêu hot ng 2, ni dung 2 trong module này). — Nhim v 4: Trao i, chia s kt qu hot ng cá nhân vi các thành viên khác. — Nhim v 5: Nhn xét v sn phm thit k hot ng ca các thành viên và rút ra các kt lun s phm vic thit k hot ng t hiu qu. 2. Thông tin phản hồi cho hoạt động 2 Thit k các hot ng hc tp trong dy hc phân hoá (theo các dng phân hoá khác nhau): * Cách thit k hot ng chung trong các gi hc phân hoá: — Phân hoá theo hng thú: + Cn c vào c im hng thú hc tp ca hc sinh t chc cho hc sinh tìm hiu, khám phá nhn thc. + Bin pháp: Phân nhóm theo các mc hng thú cao, trung bình, thp ca hc sinh vi các môn hc/mt s môn hc/mt môn hc nào ó. T các mc hng thú này, giáo viên có th giao các nhim v cho tng 88 | MODULE TH 33
15. nhóm hc sinh/tng hc sinh. Nhóm/hc sinh có hng thú cao vi môn hc/lnh vc nào ó thì có nhim v tìm tòi và c lp sáng to, nhóm có cng thp thì có nhim v làm theo mu, — Phân hoá theo s nhn thc: + Ly s phân bit nhp lnh hi làm cn c phân hoá. Nhp c tính bng lng thi gian chuyn t hot ng này sang hot ng khác, t nhim v này sang nhim v khác. Lp hc có rt nhiu nhp , nhng ch có th phân hoá theo mt s nhóm in hình. Chng hn, nhóm có nhp nhn thc nhanh, nhóm có nhp nhn thc trung bình, nhóm có nhp nhn thc chm. Tng ng vi tng nhóm li có các nhim v nhn thc và các phng pháp, bin pháp khác nhau. + Bin pháp: Tìm hiu, phân loi các mc nhn thc ca hc sinh chia ra các nhóm hc sinh có cùng trình nhn thc. Sau ó, xác nh các mc tiêu, a ra các nhim v hc tp vi các mc khác nhau cn c vào trình ca tng nhóm. Các tiêu chí ánh giá cng cn có s khác bit trên c s nm rõ mc hc tp ca các nhóm. — Phân hoá theo sc hc: + Cn c vào trình hc lc có thc ca hc sinh t chc nhng tác ng s phm phù hp vi tng hc sinh nhm phát huy cao nht tính tích cc hc tp ca mi em. Da trên các trình khá, trung bình, yu mà giáo viên giao cho hc sinh nhng nhim v tng ng. + Bin pháp: Tìm hiu, phân loi hc sinh theo sc hc/kt qu hc tp khác nhau. a ra nhng nhim v hc tp/bài tp nhn thc phù hp vi tng em. Có th tin hành dy hc phân hoá theo sc hc trong các môn hc khác nhau trên lp vi tng hc sinh. — Phân hoá gi hc theo ng c, li ích hc tp ca hc sinh: chn các tác ng dy hc giúp hc sinh thy c li ích ca vic hc mà ch ng tích cc hc tp. Vi hc sinh có nhu cu tìm tòi, hiu bit cao, cn xác nh nhim v hc tp cao hn và a thêm nhiu ni dung, tài liu hc tp cho hc sinh t hc. Vi nhóm hc sinh có nhu cu hc tp không cao, vic phân hoá dy hc phi chú ý n nhim v, ni dung c bn và b sung nhng vn thc t giúp hc sinh hào hng hc tp. — Phân hoá dy hc i vi hc sinh có nhu cu c bit: THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 89
16. + Mc ích ca giáo dc c bit i vi HS có vn là giúp các em chun b cho cuc sng hin ti cng nh tng lai ca chính các em. Vì vy, chng trình hc và phng pháp dy hc phi mang tính chc nng nhm to cho các em kh nng sng càng c lp càng tt. + mi HS khác nhau, nhu cu hc các môn hc ng chc nng cng s khác nhau. Vì vy, xác nh c cái gì là quan trng cho mi HS, các chuyên gia và giáo viên thng phi nghiên cu k hot ng hng ngày ca HS, d oán các nhu cu tng lai ca các em lp mt th t các u tiên. Vic hc các môn hc ng chc nng s giúp hc sinh tr nên c lp và t ch hn khi nhà cng nh trng, ti ni làm vic cng nh trong cng ng. + Phng pháp ging dy các môn hc ng chc nng i vi hc sinh có nhu cu c bit: Trên thc t, có 4 phng pháp tip cn ging dy các môn hc ng chc nng, ó là: • Giáo dc chung tuân theo chng trình hc chun quc gia (có hoc không thay i). Vi HS b khuyt tt, cng òi hi phi t c kt qu u ra nh nhng tr không b khuyt tt khác, mc dù vi mt tc chm hn. • Chng trình giáo dc bao gm các k nng chc nng mang tính khái quát áp dng vào nhng hot ng trong cuc sng hng ngày ca tr. • Chng trình giáo dc bao gm các k nng hc ng mang tính b phn nhm phc v cho mt s nhim v c th hng ngày trong cuc sng. • Chng trình giáo dc bao gm các k nng thay th giúp tr có th tránh c các k nng hc ng. chn c cách tip cn phù hp, giáo viên và các chuyên gia phi xem xét các yu t nh: nguyn vng ca tr, ca cha m, tui thc ca tr và thi gian còn li ca tr trng hc, môi trng hin ti và tng lai ca tr, tc hc các k nng hc ng ca tr, nhu cu ca tr v các k nng khác. Khi ã chn c cách tip cn, xây dng chng trình hc cho tr, GV và các chuyên gia cn xác nh kt qu u ra và th t u tiên cho các k nng. + Chin lc dy các môn hc ng chc nng theo dy hc phân hoá: 90 | MODULE TH 33
17. Ba a im chính thng c s dng phc v cho vic dy các b môn hc ng chc nng, ó là: • Dy ti bàn: ây có th coi là mt a im truyn thng. Dy ti bàn thng din ra trong lp hc. • Dy mô phng: Vic ging dy c din ra ti các a im c dàn dng hay c iu chnh nhm mô phng li mt phn các hot ng hay tình hung thc (Ví d dàn dng phòng hc thành ca hàng, nhà bp hay bu in, ). • Dy trong môi trng thc: Vic ging dy c din ra ti mt a im thc — ni mà hot ng din ra. — Mt s môn hc ng chc nng i vi hc sinh có nhu cu c bit: dy ting Vit chc nng; dy Toán chc nng; dy m; dy k nng s dng tin mang tính khái quát. * Ví d v cách thit k gi hc Toán theo quan im dy hc phân hoá (Tham kho kt qu nghiên cu ca ThS. Nguyn Thu Vân — Trng i hc Phú Yên) Dy hc phân hoá trong môn Toán thng c vn dng vào khâu dy kin thc mi ; thc hành gii bài tp toán và giao bài tp v nhà. — Phân bc nhim v hc tp i vi ni dung mang tính lí thuyt: K thut c bn cho vic thit k này là chia nh ni dung hc tp ra thành nhiu nhim v. Hc sinh khá, gii s thc hin nhim v khó hn, hoc nhiu nhim v hn, hoc thc hin không có s hng dn. Hc sinh trung bình hoc yu s thc hin nhim v n gin hn, hoc ít hn, hoc c nhng ch dn, h tr nhiu hn. — i vi dng bài toán có li vn, k thut nâng dn khó thng dùng là: + Gi nguyên bài toán mu nhng thay i s liu. + Thay tình hung bài toán bng tình hung tng t cùng bn cht v mi quan h. + Thay mt d liu ã cho bng mt bài toán n, sau ó kt ni bài toán ã cho thành bài toán phc hp hn. + Kt hp nhiu bài toán n to ra bài toán phc hp hn. + Cho tình hung m, hc sinh t in d liu và thc hin. + Cho d liu, hc sinh t t tình hung (ng cnh) và thc hin. THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 91
18. V phân loi mc khó xét v mc ích dy hc Toán rèn luyn và phát trin t duy cho hc sinh tiu hc, tác gi Trn Ngc Lan ã phân ra làm 3 dng theo mc t d n khó nh sau: Dng 1: Các bài tp rèn luyn các thao tác t duy c bn . Chng hn, các bài tp dng c bn i trà nh c s, vit s, so sánh s, tính toán thun tuý trong bng hoc ngoài bng, m s hình, i n v o, gii bài toán n, ). Ví d: c s 195080126 ( Toán 4 , tr.160, bài 3). Hc sinh c “Mt trm chín mi lm triu không trm tám mi nghìn mt trm hai mi sáu”. Giáo viên hi: “ c c s này, em thc hin phân lp nh th nào?” (phân lp n v, lp nghìn, lp triu). “Ch s 9 trong s trên có giá tr là bao nhiêu? (90000000), ch s 8 trong s trên có giá tr bao nhiêu? (80000), ”. Dng 2: Các bài tp này có u th trong vic rèn luyn và phát trin t duy hình thc (nh các k nng trình bày, din t, suy lun logic, ). Chng hn các dng toán “Tìm s tho mãn iu kin cho trc, các bài toán có li vn in hình, các bài toán có ni dung hình hc gn lin vi thc tin, bài toán suy lun n gin, Vi dng toán này, khi t chc thc hin, giáo viên cn chú ý yêu cu hc sinh trình bày nhng lp lun logic gii bài toán. Ví d: Tìm x bit 57 < x < 62 và a) x là s chn. b) x là s l. c) x là s tròn chc. — Sau khi hc sinh thc hin câu a) vi kt qu là 58, 60, giáo viên có th t câu hi “Vì sao x không th là 59 và 61? (vì x phi là s chn), hoc x cn tìm tho mãn my iu kin? ó là nhng iu kin nào?”. Dng 3: Mt s bài tp có u th trong vic rèn luyn t duy phê phán, t duy thut gii, t duy sáng to, Chng hn nh dng toán phát hin li sai và cha li cho úng, tính nhanh, gii bài toán bng nhiu cách, bài toán m, ). Vic t chc dy hc phân hoá ni dung thc hành luyn tp và sa bài tp toán thng yêu cu cao v nng lc t chc và qun lí lp hc ca 92 | MODULE TH 33
19. ngi giáo viên. Do ó giáo viên cn d kin v thi gian và bin pháp sao cho phù hp nht phát huy kh nng ca tng hc sinh. * Hc viên thc hành thit k gi dy/bài dy theo quan im dy hc phân hoá: — Mi hc viên t vn dng lí thuyt chung và qua tham kho ví d thit k các hot ng hc tp trong mt gi dy/bài dy theo quan im dy hc phân hoá. — Trao i kt qu hot ng cá nhân và rút ra các kt lun s phm cn thit. KIỂM TRA ĐẦU RA: 1) Anh/ch hãy phân tích nhng khó khn trong quá trình thit k các hot ng hc tp theo quan im dy hc phân hoá. 2) Theo anh/ch, dy hc phân hoá có phi là cách hiu qu nht m bo nguyên tc “m bo tính tp th, tính cá nhân; tính va sc chung, va sc riêng” trong dy hc không? Ti sao? Nội dung 4 ÁNH GIÁ K HOCH BÀI HC TRONG DY HC PHÂN HOÁ MỤC TIÊU: Sau khi hc xong ni dung này, hc viên s: — Bit cách phân tích, ánh giá c mt s k hoch bài hc theo quan im dy hc phân hoá ã thit k mt cách khách quan và chính xác. — xut c cách iu chnh nhng hn ch trong quá trình thit k k hoch dy hc phân hoá phù hp vi iu kin và i tng hc sinh tiu hc. KIỂM TRA ĐẦU VÀO: 1) Anh/ch ng ý vi khái nim ánh giá giáo dc nào di ây? a. ánh giá là a ra phán quyt v giá tr ca mt s kin, nó bao hàm vic thu thp thông tin s dng trong vic nh giá ca mt chng trình, THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 93
20. mt sn phm, mt tin trình, mc tiêu hay tim nng ng dng ca mt cách thc a ra nhm mc ích nht nh. b. ánh giá là vic miêu t tình hình ca hc sinh và giáo viên quyt nh công vic cn phi tip tc và giúp hc sinh tin b. c. ánh giá trong giáo dc là quá trình tin hành có h thng xác nh mc mà i tng t c các mc tiêu giáo dc nht nh. 2) Anh/ch hãy sp xp li các bc sau ây thành mt quy trình ánh giá chung: a. Trình bày các tiêu chun ánh giá. b. Xác nh mc ích ánh giá. c. i chiu các tiêu chun vi các thông tin ã thu thp. d. Thu thp các thông tin ánh giá. e. Kt lun và a ra nhng quyt nh. CÁC HOẠT ĐỘNG: Hoạt động 1: Vai trò, chức năng của đánh giá kế hoạch bài học theo quan điểm dạy học phân hoá 1. Nhiệm vụ — Nhim v 1: c và tip nhn các thông tin v hot ng. — Nhim v 2: Phân tích nhanh v vai trò và chc nng ca ánh giá k hoch bài hc trong dy hc phân hoá: ánh giá k hoch bài hc có ý ngha gì trong quá trình dy hc phân hoá tiu hc? — Nhim v 3: Chính xác hoá li vai trò, chc nng ca ánh giá k hoch bài hc trong dy hc phân hoá tiu hc. 2. Thông tin phản hồi cho hoạt động 1 Vai trò, chc nng ca ánh giá k hoch bài hc theo quan im dy hc phân hoá: * Vai trò ca ánh giá: Cung cp thông tin kp thi iu chnh k hoch dy hc, hoàn thin hn k hoch dy hc ã xây dng. * Chc nng ca ánh giá: — Chc nng nh hng: + Kt qu ánh giá có th o lng và d báo trc kt qu t c trong vic thc hin k hoch dy hc theo các mc tiêu ã xác nh. 94 | MODULE TH 33
21. + ánh giá giúp cho giáo viên a ra nhng quyt nh kp thi xây dng và iu chnh k hoch dy hc. — Chc nng h tr: + ánh giá h tr cho giáo viên tìm ra nhng hn ch, thiu sót dù là nh nht trong quá trình xây dng k hoch nhm hoàn thin k hoch mt cách tt nht, hiu qu nht trong quá trình dy hc. + m bo chc nng này, òi hi phi có cách x lí thông tin va có tính cht thâu tóm i vi các thi im khác nhau ca quá trình hc tp, va có tính cht thúc y, cng c, m rng, chnh lí, sa cha và nâng cao. Nó cho phép to lp mi liên h cht ch gia cht lng ca k hoch ã xây dng vi yêu cu ca k hoch. — Chc nng xác nhn: Chc nng này nhm xác nh mc hiu qu k hoch ã xây dng theo mc tiêu t ra, ng thi làm cn c cho nhng quyt nh phù hp. Hoạt động 2: Quy trình và yêu cầu đánh giá kế hoạch bài học trong dạy học phân hoá ở tiểu học 1. Nhiệm vụ — Nhim v 1: c và tip nhn các thông tin v hot ng. — Nhim v 2: Tho lun v quy trình, yêu cu ánh giá k hoch bài hc trong dy hc phân hoá: + Trong thc t, vic ánh giá k hoch bài hc thng din ra theo các bc nh th nào? + ánh giá k hoch bài hc c chính xác, cn lu ý nhng yêu cu gì? — Nhim v 3: Thc hành ánh giá k hoch bài hc ã xây dng: + Mi hc viên t ánh giá k hoch bài hc ca bn thân. + ánh giá trao i v các k hoch bài ging vi nhng hc viên khác. + So sánh, i chiu gia ánh giá ca ng nghip và t ánh giá ca bn thân. — Nhim v 4: Rút ra nhng kt lun s phm cn thit v ánh giá k hoch bài hc trong dy hc phân hoá. 2. Thông tin phản hồi cho hoạt động 2 Quy trình và yêu cu ánh giá k hoch bài hc trong dy hc phân hoá tiu hc: THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 95
22. * Quy trình ánh giá: — Xây dng các mc tiêu ánh giá theo quan im dy hc phân hoá. — Phân tích k hoch ã xây dng thu thp d liu và cn c ánh giá. — Phân tích nhng d liu ã thu thp. — a ra nhng kt lun và xây dng nhng xut v k hoch ã xây dng, hay a ra s công nhn giá tr ca k hoch. * ánh giá k hoch dy hc cn xem xét các mt sau: — Mc tiêu ca k hoch. — Cu trúc, ni dung ca k hoch. — Các phng pháp ging dy và hc tp d kin áp dng. — Các hình thc t chc dy hc d kin vn dng. — Các ngun tài liu, thit b, c s vt cht phc v cho dy hc theo k hoch. * Các phng pháp ánh giá k hoch: Qua ý kin ca các chuyên gia, thông tin phn hi t nhng ngi quan tâm và có liên quan, o lng kt qu. * K thut ánh giá k hoch th hin vic s dng các công c trong thu thp d liu phc v cho ánh giá k hoch. Có mt s k thut phc v cho vic ánh giá nh: phng vn, bng câu hi, tho lun nhóm, quan sát, bng hình, bng ghi âm. Khi s dng bt kì mt k thut ánh giá nào cng phi m bo các yêu cu nh: có giá tr; k thut ánh giá phi áng tin cy, các kt qu thu c phi nht quán; ánh giá phi m bo tính hiu qu. Có các cách ánh giá và công nhn k hoch nh: phn hi t các hc viên tham gia lp hc, phn hi t nhng ng nghip và nhng ngi quan tâm, KIỂM TRA ĐẦU RA: 1) V trí ca ánh giá k hoch dy hc là gì? 2) Anh/ch hãy la chn mt k hoch bài hc ca mt thành viên trong lp và hãy thc hành ánh giá k hoch ó theo các bc và yêu cu ánh giá ã hc. Tài liu b sung cho ni dung: Thit k các hot ng hc tp trong dy hc phân hoá (theo các dng phân hoá khác nhau) 96 | MODULE TH 33
23. iu kin cn có trc tiên giáo viên có th thit k c các hot ng dy hc theo quan im dy hc phân hoá là phi hiu hc sinh và ánh giá úng nng lc, trình ca tng hc sinh. Nói cách khác, ây là cn c giáo viên thit lp k hoch dy hc, xác nh mc tiêu và thit k các hot ng. Tài liu b sung này nhm giúp mi giáo viên có nhng phng pháp, k thut thu thp thông tin v hc sinh có th tin hành dy hc phân hoá t hiu qu ti u. Sau ây là mt s phng pháp ph bin nht: * Phng pháp nghiên cu h s hc sinh: GV nghiên cu hc b, lí lch ca hc sinh và cha m các em, nghiên cu h s, s sách ghi chép ca lp. Hc b ca hc sinh là h s ghi tng i y v tình hình hc tp, tu dng, khen thng và k lut i vi mi hc sinh. Nghiên cu hc b s cho giáo viên hiu khái quát v tình hình hc sinh qua nhng nm hc trc. Lí lch cá nhân cho bit v hoàn cnh xut thân, các mi quan h trong gia ình và xã hi ca hc sinh. Nm c lí lch hc sinh s giúp GV la chn c phng pháp tác ng hc sinh phù hp và hiu qu. * Phng pháp quan sát, phng vn và nghiên cu sn phm hot ng s phm: Nghiên cu s sách và h s ca lp giúp cho mi giáo viên bit c tình hình khái quát ca lp. Tuy nhiên, nu hoàn toàn da vào s sách ghi chép s dn n cách nhìn nhn quan liêu. Bi vy, ngi giáo viên tiu hc cn kim tra li nhng thông tin thu c qua h s bng vic quan sát hng ngày các hot ng tp th, hc tp, lao ng, vui chi, gii trí, thái , hành vi ca hc sinh trong lp và ngoài lp. Các sn phm lao ng, hc tp cng phn ánh c s phát trin nhân cách ca hc sinh, vì th GV cn da vào ó hiu và nm vng tình hình hc sinh. Mt khác, mi GV cn sp xp thi gian có iu kin n thm hi và trao i vi gia ình, ph huynh hc sinh. Qua mi ln n thm hi, trò chuyn, GV s thu c nhng thông tin hu ích cho vic tìm ra các phng pháp, hình thc giáo dc tp th hc sinh và mi cá nhân hc sinh. * Phng pháp trc nghim: Trc nghim là mt phng pháp nghiên cu i tng vi nhng chng trình t trc, nhng không gây bin i bt c mt tiêu chí nào trên i tng nghiên cu. THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 97
24. — Trong tâm lí, trc nghim dùng chn oán các chc nng tâm lí. — Trong giáo dc, trc nghim c s dng khá rng rãi. Có nhiu cách phân loi trc nghim, mi cách phân loi u da trên nhng c s nht nh. Cn c vào mc ích trc nghim có trc nghim nng lc và trc nghim kt qu hc tp. Trc nghim nng lc gm: trc nghim trí thông minh, dùng thm dò mt s nng lc trí tu (kh nng ghi nh, chú ý, tng tng, ); các trc nghim v nng lc c bit (nng lc giác quan, nng lc âm nhc, ngh thut, ). Trc nghim kt qu hc tp c s dng rng rãi nht trong lnh vc giáo dc o lng tri thc, k nng, thái ca hc sinh tiu hc trong quá trình hc tp các môn hc cng nh quá trình tu dng và rèn luyn o c. Kt qu trc nghim khi c x lí cng là mt kênh thông tin có giá tr cho ngi GV tiu hc trong quá trình dy hc và giáo dc hc sinh. 98 | MODULE TH 33
25. D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. ng V Hot, Phó c Hoà, Giáo dc tiu hc 1 , NXB i hc S phm , 2005. 2. Lê Vn Hng, Lê Ngc Lan, Nguyn Vn Thàng, Tâm lí hc la tui và tâm lí hc s phm , NXB i hc S phm , 2003. 3. Trn Ngc Lan, Nguyn Thu Vân, Dy hc phân hóa trong môn Toán tiu hc, Tp chí Giáo dc s 224 (Kì 2 — 10/2009). 4. Lut Giáo dc , NXB Chính tr Quc gia , 2009. 5. Trn Th Tuyt Oanh (Ch biên), Giáo dc hc (Tp 1 + 2) , NXB i hc S phm , 2006. 6. Thái Duy Tuyên (Ch biên), Nhng vn chung ca giáo dc hc , NXB i hc S phm , 2003. 7. Phm Vit Vng, Giáo dc hc , NXB i hc S phm , 2010. 8. WebSite ca B Giáo dc và ào to, ca các trng i hc s phm trong c nc. THC HNH DY HC PHN HO TIU HC | 99